Warszawikia

CZYTAJ WIĘCEJ

Warszawikia
Advertisement
Ujednoznacznienie
Ten artykuł dotyczy ulicy. Zobacz też: dawna pętla tramwajowa Stalowa.

Ulica Stalowa – ulica położona na Nowej Pradze w dzielnicy Praga Północ, która biegnie od ul. Inżynierskiej do linii kolei obwodowej. Nazwa ulicy nawiązuje do dawnej Stalowni Praskiej, która znajdowała się na rogu Stalowej ze Szwedzką.

Historia[]

Stalowa (tramwaj 23)

Tramwaj linii 23 na ul. Stalowej

Stalowa (nr 18)

Kamienica (nr 18)

Ulica została wytyczona w latach 1865-1867 na odcinku od Konopackiej do linii kolei obwodowej w wyniku parcelacji terenów tzw. Nowej Pragi przez właścicieli Ksawerego Konopackiego i Joachoma Kurakowskiego, a znaczny rozwój okolicy pociągnęła za sobą budowa Stalowni Praskiej u zbiegu z ul. Szwedzką – powstało wówczas wiele domów i kamienic, początkowo niewysokich i zamieszkanych głównie przez robotników, często pochodzących z głębi Rosji. W 1880 roku obszar ten został włączony w granice Warszawy, a oficjalną nazwę Stalowa nadano jej w 1891 roku. Dopiero pod koniec XIX wieku ulicę przedłużono na południe do Inżynierskiej, roboczo nazwano ją Nowostalową.

W 1901 roku do ul. Stalowej dociągnięto linię kolei mareckiej, powstał też dworzec kolejowy, zlokalizowany obok pętli tramwajowej Stalowa, istniejącej wraz z linią tramwajową od 1894 roku. Na początku XX wieku na ulicy przeprowadzono prace brukarskie oraz wybudowano chodniki, niskie domki były zaś coraz częściej wypierane przez wysokie, często trzypiętrowe kamienice. Stalowa stała się reprezentacyjną ulicą Nowej Pragi. W 1919 roku częściowo przebudowano układ torowy tramwajów i kursy na odcinku od Szwedzkiej do Konopackiej skierowano przez Strzelecką (stary układ przywrócono dopiero w 1938 roku). W 1920 roku, podczas bitwy warszawskiej, ulicą Stalową tramwajami rozwożono do szpitali rannych przywiezionych z frontu kolejką dojazdową. W 1939 roku ulica rozpoczynała swój bieg od skrzyżowania z 11 Listopada i Inżynierską, po czym biegła na północny-wschód krzyżując się z ulicami Konopacką, Środkową, Czynszową, planowaną Kowelską oraz Szwedzką, by zakończyć się na linii kolei obwodowej, istniał jednak przejazd przez tory do ul. Cynowej.

Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległy jedynie zabudowania stalowni, jednak większość domów i kamienic przetrwała w dobrym stanie. Jeszcze w 1945 roku przywrócono kursowanie tramwajów do pętli Stalowa, którą jednak zlikwidowano w 1958 roku w wyniku przebudowy ul. Szwedzkiej – chcąc zlikwidować kłopotliwe skrzyżowanie z tramwajami torowisko skrócono i wybudowano nową pętlę Czynszowa. Zaraz po wojnie ulokowało się tu kilka ważnych instytucji (m.in. CPN), jednak wkrótce rozpoczął się proces dewastacji okolicy – z większości kamienic skuto dekoracje, nieremontowane budynki zaczęły także coraz szybciej niszczeć, przez co okolica zyskała sobie złą sławę porównywalną do ul. Brzeskiej. Dopiero współcześnie ulica powoli odzyskuje dawny blask, a niektóre kamienice są remontowane – ponadto w 2010 roku wyremontowano torowisko oraz założono nowe latarnie, imitujące te z lat 20. XX wieku. Pojawia się także powoli nowa zabudowa, a planach jest też przedłużenie ulicy na Targówek (jako ulica Nowostalowa) oraz przedłużenie wzdłuż niej linii tramwajowej, która została jednak uznana przez specjalistów jako nieopłacalna.

Przebieg i obiekty[]

Ulica rozpoczyna swój bieg od skrzyżowania z ul. Inżynierską i ul. 11 Listopada, po czym kieruje się na północny-wschód krzyżując się kolejno z ulicami Konopacką, Środkową, Czynszową i Szwedzką, by zakończyć się przed nasypem linii kolei obwodowej, przy wjeździe do zajezdni autobusowej oraz hipermarketu.

Przy ulicy Stalowej zachowało się bardzo wiele przedwojennych kamienic, które współcześnie znajdują się pod adresami: nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5, nr 6, nr 7, nr 8, nr 9, nr 10, nr 11, nr 12, nr 13, nr 14, nr 15, nr 16a, nr 18, nr 21, nr 23, nr 25, nr 28, nr 29, nr 33, nr 34, nr 35, nr 36, nr 37, nr 38, nr 41, nr 44, nr 46, nr 47, nr 49, nr 50, nr 52, nr 54, nr 56, nr 53, nr 57, nr 59, nr 65, nr 67, nr 69 oraz nr 73. Pod adresem 60/64 znajduje się hipermarket Tesco, a pod numerem 77 zajezdnia autobusowa Stalowa. Ponadto na rogu z ul. Czynszową znajduje się pomnik Pana Gumy.

Stalowa (nr 1)

Kamienica nr 1, w której mieszkał Stefan Wiechecki "Wiech"

Spośród nieistniejących obiektów należy wymienić choćby stację końcową kolei mareckiej, która znajdowała się przy ul. Stalowej 60, do której docierał niegdyś tramwaj, kończący trasę na pobliskiej pętli tramwajowej Stalowa.

Ciekawostki[]

  • od XIX wieku aż do lat 70. XX wieku na współczesnych posesjach nr 37, nr 39 i nr 41 działał bazar Pachulskiego i Domańskiego, a w okolicznych budynkach znalazły się liczne warsztaty i sklepy.
  • ulica zagrała w wielu polskich filmach, odgrywając rolę przedwojennej Warszawy. W filmie Pianista Romana Polańskiego ulica Stalowa zagrała rolę ulicy Chłodnej.
  • w opowiadaniach Stefana Wiecheckiego "Wiecha" (który zresztą mieszkał w kamienicy nr 1) właścicielem jednego z sklepików ze słodyczami na Stalowej był Teofil Piecyk.
  • w narożniku kamienicy nr 21 ponad wejściem do sklepu zachowała się tablica upamiętniająca fakt, że został on ufundowany w 1948 roku przez pracowników Powszechnej Spółdzielni Spożywców "Społem" z Pragi Północ.

Galeria[]

Advertisement