Ulica Świętojerska

Ten artykuł dotyczy ulicy. Zobacz też: Jurydyka Świętojerska i Zespół przystankowy Świętojerska.

ulica
ulica
3-24
3-24
Świętojerska
ul. Świętojerska
Dzielnica:	Śródmieście
Okrespowstania:	XIV wiek
Długość:	700 m

Ulica Świętojerska – ulica położona na Muranowie i Nowym Mieście w dzielnicy Śródmieście, która biegnie od ul. Freta do ul. Andersa.

Historia

Ulica Świętojerska zimą

Ulica Świętojerska zimą

Tablica informacyjna MSI

Ulica była dawną drogą narolną jurydyki Świętojerska, należącej do kanoników regularnych z pobliskiego kościoła św. Jerzego, ulica została po raz pierwszy odnotowana w 1388 roku – znajdowały się tutaj przyklasztorne ogrody, wydzierżawione mieszczanom.

Nazwa ulicy po raz pierwszy pojawia się w dokumentach w 1485 roku jako Przy Świętym Jerzym, otaczająca ją zabudowa była głównie drewniana, mieszkali tutaj rzemieślnicy i rolnicy – w 1660 roku były tutaj 24 domy i dworki oraz cztery browary. Część ogrodów w 1676 roku wykupił Jan Dobrogost Krasiński i przystąpił do budowa własnego pałacu, otoczonego barokowym ogrodem.

W XVII i XVIII wieku funkcjonowały dwie wersje nazwy ulicy – Świętego Jerzego oraz Świętojerska (z różnymi formami fonetycznymi imienia Jerzy) – obie wywodzące się od istniejącego w sąsiedztwie kościoła św. Jerzego, przy czym z czasem przeważyła ta druga nazwa.

W XVIII wieku przy ulicy zaczęły pojawiać się pierwsze kamienice, a wraz z nimi pałace Konstantego Platera (nr 16/20), Wendorfa (nr 30) i Morandich (nr 32) – w 1784 roku dokumenty wyliczały przy ul. Świętojerskiej trzy pałace, dwanaście kamienic, klasztor, szpital żydowski oraz piętnaście dworków drewnianych.

W tych budynkach zamieszkiwało 850 osób, w tym przeszło stu rzemieślników, dwustu wyrobników oraz wielu nędzarzy. Dnia 18 kwietnia 1794 roku na ul. Świętojerskiej doszło do pojedynku między powstańcami a wojskiem rosyjskim, w wyniku czego kilku budynków zostało spalonych.

Szybszy rozwój ulicy nastąpił po 1810 roku w związku z przebiciem ul. Nowiniarskiej, wówczas to otoczenie zostało zabudowane licznymi klasycystycznymi kamienicami. Ulica biegła wówczas od ul. Freta do ul. Nalewki, w tym czasie zamknięty został dawny kościół św. Jerzego, który w 1824 roku stał się fabryką braci Evansów (potem Lilpop, Rau i Loewenstein), w niej też w 1835 roku po raz pierwszy zastosowano nieuliczne oświetlenie gazowe.

W II połowie XIX wieku wśród mieszkańców ulicy zaczęli dominować Żydzi, którzy wyspecjalizowali się w handlu towarami korzennymi, suknami, płótnami oraz futrami. W 1862 roku ulica została uregulowana, zaś w 1881 roku uruchomiono linię tramwaju konnego, która dotrwała do 1908 roku i nie została przebudowana na linię tramwaju elektrycznego.

Na początku XX wieku ul. Świętojerska miała charakter ulicy handlowej, co podkreśliła jeszcze dokonana w 1913 roku przebudowa dawnego kościoła na halą targową (nr 4/6), i charakter ten utrzymał się przez cały okres międzywojenny, tworząc fragment rozległej handlowej dzielnicy, rozlewające się z pobliskich ważnych ulic – ul. Nalewki i ul. Bonifraterskiej.

W 1939 roku ulica rozpoczynała się od ul. Freta, po czym biegła na zachód, krzyżując się z ulicami Ciasną, Nowiniarską, Bonifraterską i Wałową, by zakończyć się na ul. Nalewki. Leżała na terenie trzech komisariatów: II Stare Miasto, IV Muranów oraz XII Ratuszowy.

Podczas II wojny światowej ulica znalazła się w granicach getta warszawskiego, jednak po zmianach jego granic w 1941 roku pozostała w nim jedynie zachodnia część ulicy – w tym rejonie zakopana była trzecia część Archiwum Ringelbluma, jednak nigdy nie udało się jej odnaleźć (w 2013 roku wystosowano apel o wznowienie poszukiwań). Zabudowa ulicy uległa zniszczeniu najpierw w 1943 roku podczas powstania w getcie warszawskim (część zachodnia), zaś pozostała część została zniszczona w 1944 roku, w wyniku powstania warszawskiego.

Po wojnie ulica została w zachodnim odcinku wygięta ku północy, aby spotkać się z ul. Anielewicza, wyburzono wszelkie ruiny przedwojennych budynków (w tym kościoła św. Jerzego), zaś jej otoczenie zostało w latach 60. XX wieku całkowicie zabudowane nowymi budynkami. Do 1972 roku na ul. Świętojerskiej znajdowała się trakcja trolejbusowa dla pobliskiej pętli Franciszkańska, zaś autobusy pojechały ul. Świętojerską po raz pierwszy w 1999 roku – była to linia 180. W 2014 roku ulica została przebudowana na odcinku Bonifraterska – Freta.

Przebieg

Ulica rozpoczyna swój bieg od skrzyżowania z ul. Freta, po czym biegnie na zachód, krzyżując się kolejno z ulicami Ciasną, Telakowskiej, Nowiniarską, Bonifraterską i Wałową, by zakoczyć się u zbiegu z ul. Andersa i ul. Anielewicza. Wzdłuż ulicy, na odcinku Bonifraterska – Andersa, biegnie ścieżka rowerowa.

Otoczenie

Tablica upamiętniająca mur getta

Przy ulicy znajduje się Instytut Wzornictwa Przemysłowego i Szkoła Wyższa Rzemiosł Artystycznych (nr 3/5/7), Zespół Medycznych Szkół Policealnych (nr 9), Śródmiejski Ośrodek Opiekuńczy (nr 12a), Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia imienia Oskara Kolberga (nr 24) oraz Ogród Krasińskich, w jej bliskim sąsiedztwie mieści się także Ambasada Chińskiej Republiki Ludowej.

Przy ul. Świętojerskiej znajduje się też kilka tablic pamiątkowych – na bloku nr 4/10 widnieje tablica upamiętniająca 104. samodzielną kompanię związku syndykalistów polskich ze zgrupowania „Róg”, na budynku nr 16 znajdują się tablice upamiętniająca adwokatów i aplikantów adwokackich poległych podczas powstania warszawskiego oraz adwokatów, którzy zginęli w czasie katastrofy smoleńskiej, zaś na wysokości ul. Nowiniarskiej znajduje się pomnik granic getta.

Linki zewnętrzne

• Przedwojenna ulica Świętojerska
• Ulica Świętojerska w czasach PRL-u