Trasa W-Z

8825-190 — Trasa W-Z w rejonie Mostu Śląsko-Dąbrowskiego

Trasa W-Z (skrót od Trasa Wschód-Zachód, potocznie Wuzetka) – istotny ciąg komunikacyjny przebiegający przez Wolę, Śródmieście oraz Pragę Północ, o długości 6 760 metrów. Stanowi fragment drogi wojewódzkiej nr 629, a praktycznie cała trasa nosi nazwę aleja "Solidarności".

Historia[]

Skanuj0021 — Budowa tunelu pod placem Zamkowym w latach 40.

Skanuj0028 — Tunel trasy W-Z po ukończeniu budowy

1338+1337-34 — Trasa W-Z w latach 80. XX wieku, widoczny tramwaj linii 34

Tablica tunel trasy W-Z — Dawna tablica z dawną nazwą Alei Solidarności na murze oporowym przy tunelu Trasy W-Z, zdemontowana w październiku 2015

Trasa WZ widok w kierunku Pragi — Trasa W-Z, widok w kierunku Pragi Północ

Trasa W-Z była jedną z pierwszych i największą inwestycją komunikacyjną powojennej Warszawy lat 40. i była nawiązaniem do planowanej przed II wojną światową trasy wschód-zachód, która jednak miała przechodzić przez Wisłę mostem na wysokości ulicy Karowej. Trasę wybudowano śladem kilku dawnych ulic oraz poprzez ruiny, szczególnie w rejonie Miodowej i Okopowej. Według planów trasa pobiegła od Młynarskiej, gdzie oderwała się od przedwojennego śladu ulicy Wolskiej ku północnemu-wschodowi i przez zrujnowane tereny przebiła Okopową do Leszna, którego śladem pobiegła aż do placu Bankowego. Tam weszła na fragment dawnego Tłomackiego i potem poszła przez zrujnowane tereny w rejonie Hipotecznej i Kapucyńskiej tunelem pod Starym Miastem do dawnego mostu Kierbedzia. Tu rozebrano pozostałości dawnego wiaduktu Pancera, a w oparciu o podpory starego mostu wybudowano nowy most Śląsko-Dąbrowski, natomiast po prawobrzeżnej stronie w trasę włączono dawną ulicę Zygmuntowską, którą przedłużono przez tereny kolejowe aż do Radzymińskiej.

Trasa została zaprojektowana przez Henryka Stamatello, Józefa Sigalina, Stanisława Jankowskiego, Zygmunta Stępińskiego oraz Jana Knothe, skupionych w "Pracowni W-Z". Budowa została rozpoczęta w październiku 1947 roku, a gotową trasę oddano do użytku 22 lipca 1949 roku. Wtedy uzyskała za patrona generała Karola Świerczewskiego. W wyniku budowy zmienił się układ ulic w Śródmieściu i na Woli, udało się za to stworzyć nowy, szybki ciąg drogowy na linii z zachodu na wschód. Przy okazji powstał most Śląsko-Dąbrowski, tunel Trasy W-Z, wybudowano osiedle Mariensztat, przebudowano skrzyżowanie trasy z ul. Targową, gdzie wybudowano węzeł tramwajowy. Przesunięto o 8 metrów na wschód Pomnik Braterstwa Broni, a o 6 metrów na północ Kolumnę Zygmunta, wzmocniono skarpę przy kościele św. Anny, w którym zauważono pęknięcia.

Zrealizowany projekt nie był jednak jedynym, jakie planowano. W początkowych planach miano odbudować wiadukt Pancera i ruch skierować na plac Zamkowym, gdyż ta opcja była tańsza. Dopiero potem zdecydowano o budowie droższej, ale w rezultacie bardziej opłacalnej opcji z tunelem. Niestety przez niego zburzeniu uległ pałac Teppera przy Miodowej 7, początkowo przeznaczony do zachowania. Tu dla odmiany zastosowano wariant oszczędnościowy, gdyż rekonstrukcja pałacu wymagałaby wydłużenia tunelu ku zachodowi. Ciekawostką jest fakt, że zachowany pałac Przebendowskich znalazł się pomiędzy dwoma jezdniami alei. Początkowo planowano, aby nowa aleja przebiegała po południowej stronie pałacu, wobec czego trzeba było wyburzyć fragmenty zachowanych ruin Banku Polskiego przy Bielańskiej. Kiedy jednak wprowadziło się tam Wojsko Polskie plany trzeba było zmienić, a projekt zmieniono tak, by pałac, przeznaczony na Muzeum Lenina, znalazł się pomiędzy jezdniami alei Świerczewskiego.^[1] Zachodni odcinek (do Rynku Mariensztackiego) wybudowało Państwowe Przedsiębiorstwo Budowlane „Betonstal”, a wschodni odcinek Państwowe Przedsiębiorstwo Budowy Mostów i Konstrukcji Stalowych „Mostostal”.

W 1962 roku zapadła decyzja o poszerzeniu Trasy W-Z na odcinku pomiędzy ul. Marchlewskiego a pl. Bankowym, jednak z projektem kolidował zabytkowy Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, który pozostawiony uniemożliwiłby całkowicie ruch samochodów w stronę Woli. W związku z tym nocą 1 grudnia 1962 roku przeprowadzono operację przesunięcia kościoła w nowe miejsce. Odbyło się to bez konieczności przeprowadzania prac rozbiórkowych lub rekonstrukcyjnych, co uznano za wielkie dzieło polskich inżynierów i konserwatorów. Dawne położenie kościoła zostało zapisane dla potomnych poprzez umieszczenie w chodnikach i asfalcie kostek odzwierciedlających dawny zarys murów. Natomiast podczas poszerzania zachodniego odcinka, rozebrano kamienicę na rogu z Żelazną. W 1966 roku przebudowano skrzyżowanie z Targową.

W 1993 roku wyremontowano most Śląsko-Dąbrowski, a w 2004 roku tunel Trasy W-Z. 16 czerwca 2007 roku, ze względu na remont linii tramwajowej w Alejach Jerozolimskich, na odcinku trasy prowadzącym przez most Śląsko-Dąbrowski wydzielono, liniami ciągłymi, torowisko tramwajowe z ulicy. Na odcinku Bielańska-Targowa dla ruchu samochodowego pozostawiono po jednym pasie ruchu w każdą stronę. Po zakończeniu remontu zdecydowano się pozostawić ten układ drogowy na trasie i jednocześnie rozpoczęto przygotowania do przebudowy torowiska, której celem było umożliwienie wpuszczenia na wydzielony pas autobusów. Do października 2015 roku, przy wlocie do tunelu przy pl. Zamkowym znajdowała się zabytkowa tablica z dawną nazwą al. Solidarności, czyli Karola Świerczewskiego.

Zobacz więcej w artykule: Remont torowiska na trasie W-Z.

Plany te doczekały się realizacji w latach 2009-2010, kiedy to torowisko między pl. Bankowym a Targową zostało przebudowane i dostosowane do kursowania nim autobusów. W 2009 roku przebudowano częściowo przystanki na trasie, a w 2011 roku zainstalowano nowe wiaty na przystankach Metro Ratusz Arsenał i Park Praski. W 2012 roku na przystankach umieszczone zostały także elektroniczne tablice, identyczne z tymi w Alejach Jerozolimskich, w przyszłości zaś ma jeszcze zostać przebudowany przystanek Stare Miasto.

Z założenia trasą miał odbywać się głównie ruch tramwajowy i motocyklowy z ruchem samochodowym o niewielkim natężeniu. Dziś Trasa W-Z nie spełnia wymagań natężonego ruchu, przez co jest zakorkowana w godzinach szczytu komunikacyjnego i niebezpieczna przez całą dobę.

Obiekty związane z trasą[]

Park Praski wybieg — Wybieg dla niedźwiedzi

Wraz z budową Trasy W-Z powstał szereg obiektów nie związanych bezpośrednio z funkcją transportową. Należą do nich:

Schody ruchome – były to pierwsze schody ruchome w Polsce, dzięki czemu od samego początku były wielką atrakcją nie tylko dla mieszkańców, ale i dla przybyszów spoza miasta. Połączyły one trasę z kamienicą Johna przy placu Zamkowym. Maszyneria powstała w zakładach Metrostroj w Związku Radzieckim. W 1997 schody zamknięto, w 2005 roku przeprowadzono ich generalny remont, po czym ponownie otwarto.
Kino W-Z – kino powstało w latach 1949–1950 wraz z kilkoma podobnymi kinami w Warszawie, zrujnowany budynek wyburzono w 2010 roku.
Kino Praha – kino powstało w latach 1948–1949 i było to pierwsze w powojennej Warszawie kino, w 2005 roku zostało rozebrane, a w jego miejscu wzniesiono Nove Kino Praha.
Wybieg dla niedźwiedzi – powstał w 1952 roku dla niedźwiedzi brunatnych, współcześnie jest popularnym miejscem na Pradze i jednocześnie miejscem walki ekologów, którzy uważają, że spaliny samochodowe z pobliskiej alei "Solidarności" szkodzą niedźwiedziom. W planach jest likwidacja wybiegu.

Tablice upamiętniające powstanie trasy[]

W pobliżu wschodniego wlotu tunelu trasy W-Z, schodów ruchomych oraz schodów na plac Zamkowy, na ścianie oporowej umieszczone są trzy spiżowe tablice tablice upamiętniające powstanie Trasy W-Z. Są to, kolejno od jezdni:

tablica upamiętniająca otwarcie trasy 22 lipca 1949 roku, w piątą rocznicę wyzwolenia Polski i utworzenia władzy ludowej, alei Karola Świerczewskiego wraz z Mostem Śląsko-Dąbrowskim,
tablica upamiętniająca budowniczych oraz poszczególne firmy, które brały udział w budowie trasy,
tablica upamiętniająca czołowych budowniczych trasy W-Z wymienionych z imienia i nazwiska.