Kościół Wszystkich Świętych

Kościół Wszystkich Świętych

nr w rej.

170

Kościół Wszystkich Świętych – neorenesansowy kościół położony przy placu Grzybowskim 3/5 na Grzybowie w dzielnicy Śródmieście, największy kościół w Warszawie. Jest siedzibą parafii Wszystkich Świętych.

Historia

Kościół Wszystkich Świętych w budowie

Wnętrze świątyni

Prezbiterium

Organy

Tablica upamiętniająca Polaków ratujących Żydów w czasie II wojny światowej

Historia kościoła Wszystkich Świętych rozpoczyna się 7 lipca 1856 roku, kiedy to hrabina Gabriela z Gutakowskich Zabiełło przekazała na budowę świątyni plac po pałacu przy pl. Grzybowskim oraz fundusze pod postacią 12 tysięcy rubli. Projekt świątyni, wzorowany na kościele św. Justyny w Padwie, przygotował Henryk Marconi. Budowę rozpoczęto uroczyście 8 czerwca 1861 roku, przy budowanej świątyni w 1865 roku erygowano parafię. Pierwszą mszę odprawiono w dolnym kościele już w 1866 roku, poprowadził ją ks. Michał Midwoch, w górnym kościele zaczęto je odprawiać, kiedy mury świątyni przykryto drewnianym dachem. Pieczę nad budował sprawowali Feliks Zygadlewicz i Zygmunt Kiślański, a współpracował z nimi m.in. Kazimierz Granzow. Kolejne etapy budowy świątyni to prezbiterium i fasada, ale mimo iż kościół nie był jeszcze gotowy, 31 października 1883 roku został on poświęcony przez abpa Wincentego Chrościaka-Popiela. Budowę zakończono w 1893 roku poprzez ukończenie kościelnych wież i umieszczenie w nich dzwonów. W latach 1898-1901 oddano do użytku organy.

Kościół był świadkiem rewolucji początku XX wieku, 13 listopada 1904 roku carska policja rozbiła przed kościołem demonstrację, raniąc i zabijając wielu protestujących, inni znaleźli schronienie w kościele. W okresie międzywojennym proboszczem parafii był ks. Marceli Godlewski. Kościół został znacznie uszkodzony podczas kampanii wrześniowej 1939 roku, zawalił się strop, przepadły organy i dzwony. W czasie okupacji znalazł się w granicach getta, wtedy też służył jako kościół dla wyznawców katolicyzmu wśród Żydów, ale także punkt ucieczkowy dla mieszkańców getta. Proboszczem, który przyczynił się do ich uratowania był Marceli Godlewski. W plebanii ukrywał się m.in. profesor Ludwik Hirszfeld.

W czasie powstania warszawskiego kościół znajdował się w rękach Polaków, przez co narażony był na ataki i zniszczenia (szczególnie podczas bombardowań z 17 sierpnia 1944 roku, gdy zginęło 30 osób) podczas i po powstaniu, przetrwały jedynie mury budynku oraz piwnice, ale zniszczeniu uległo wyposażenie: ołtarze, obrazy oraz organy. Całość zniszczeń określono na 65%. Kościół został odbudowany do 1979 roku pod kierownictwem Beaty Trylińskiej i Stanisława Marzyńskiego. W latach 1960-1961 z pozostałości dawnej podłogi ułożono nową posadzkę, w latach 60. XX wieku odbudowano wieże, w latach 1977-1979 odtworzono dwupowłokową kopułę, której szczyt wieńczy latarnia ze złoconym krzyżem. W 1965 roku kościół został wpisany na listę zabytków. 16 czerwca 1987 roku kościół odwiedził Ojciec Święty Jan Paweł II.

Wygląd

Wymiary świątyni to 75 metrów długości i 29 metrów szerokości, w jej skład wchodzi kościół dolny wysoki na 6 metrów, mieszczący 3 tysiące osób, oraz kościół górny, wysoki na 22 metry, mieszczący 5 tysięcy osób. Wysokość kościoła do wież wynosi 54 metry. Czyni to kościół Wszystkich Świętych największą świątynią w Warszawie. Na fasadzie, w tympanonie znajduje się rzeźba Jana Wojdygi Chrystus Pan ogłaszający Osiem Błogosławieństw – jest to powojenna rekonstrukcja oryginału z 1893 roku. Przed wejściem stoi także pomnik Jana Pawła II wykonany w 1993 roku przez Giorgio Gallettiego, a ustawiony w miejscu, skąd w 1987 roku Jan Paweł II błogosławił zebranych przed świątynią.

Przed wejściem do świątyni umieszczonych jest szereg tablic upamiętniających:

• braci Zygmunta, Henryka i Zdzisława Skierków zamordowanych w obozach Gross-Rosen i Mauthausen,
• Genowefę i Stanisława Miłoszów,
• papieża Jana Pawła II, który odwiedził świątynię w 1987 roku,
• Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej (na wschodniej elewacji kościoła),
• poległych w walce za wiarę i ojczyznę w latach 1914-1920,
• Romana Trzaskę-Kotowskiego "Okonia", poległego pod Jaktorowem,
• więźniów zgładzonych w obozie Gross-Rosen w latach 1940-1945,
• żołnierzy I obwodu Śródmieście Armii Krajowej zgrupowania Gurt,
• żołnierzy IV rejonu Armii Krajowej batalionu Kiliński,
• żołnierzy kompanii por. Janusza Domańskiego "Janusza" ze zgrupowania Chrobry II,
• żołnierzy kompanii szturmowej "Jeremi" ze zgrupowań Chrobry II i Rum,

Pośród obiektów zdobiących wnętrze świątyni należy wymienić:

• ołtarz główny z powojennymi kopiami wykonanych w 1880 roku obrazów Zmartwychwstanie Henryka Siemiradzkiego oraz Apoteoza Świętych Wojciecha Gersona.
• ołtarze boczne: Pana Jezusa, św. Józefa, św. Antoniego Padewskiego, Chrystusa Błogosławiącego.
• kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej z 1875 roku, pierwotnie pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.
• ażurowa ambona z 1889 roku, zaprojektowana przez Józefa Piusa Dziekońskiego i Apoloniusza Nieniewskiego, z uszkodzeń wojennych naprawiona przez Józefa i Jana Felaków.
• figura Pana Jezusa Nauczającego wykonana w 1896 roku z marmuru kararyjskiej przez Wiktora Zbrodzkiego, odtworzona po wojnie z ocalałych fragmentów.
• chrzcielnica z 1893 roku z czarnego marmuru z bogato dekorowaną pokrywą z brązu.
• ołtarz wotywny na początku prawej nawy powstały podczas II wojny światowej, wystawiła go pewna kobieta w podzięce za uratowanie córki.
• osiem obrazów Michaela Willmanna z końca XVII wieku, przywiezionych do Warszawy w 1945 roku z klasztoru cysterskiego w Lubiążu.

W 1903 roku na tyłach stanął dwupiętrowy budynek plebanii projektu Czesława Domaniewskiego, zniszczony w czasie II wojny światowej, odbudowany w 1948 roku, ale rozebrany w 1956 roku w związku z poszerzaniem ulicy Świętokrzyskiej. Ponadto na tyłach kościoła, od strony ul. Bagno, umieszczony jest kamień upamiętniający Wiktora Maleszewskiego, na jego tyle widnieje napis: Tym, którzy wraz z nim zginęli w pochodzie śmierci na nieludzkiej ziemi.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona parafii Wszystkich Świętych
• Kościół Wszystkich Świętych na Wikipedii
• Kościół Wszystkich Świętych w portalu warszawa1939.pl