Pomnik Lotnika

Ten artykuł dotyczy pomnika. Zobacz też: Zespół przystankowy Pomnik Lotnika.

Pomnik Lotnika

Pomnik Lotnika

Pomnik Lotnika (zbliżenie)

Pomnik Lotnika w pierwszej lokalizacji, na pl. Unii Lubelskiej

Fragmenty dawnego cokołu w parku Jana Szypowskiego "Leśnika" (2014)

Pomnik Lotnika – pomnik, który znajduje się na Ochocie, na skrzyżowaniu ul. Żwirki i Wigury z ul. Wawelską.

Z inicjatywą wystawienia monumentu upamiętniającego pamięć lotników polskich, którzy zginęli w walkach powietrznych w czasie I wojny światowej i w wojnie polsko-bolszewickiej wystąpiła grupa oficerów lotnictwa wojskowego. Pierwszy krok uczynił szef Departamentu IV-ego Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych gen. bryg. pil. Gustaw Macewicz, który w październiku 1922 roku powołał do życia Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika. Wykonanie projektu zlecono znanemu rzeźbiarzowi prof. Edwardowi Wittigowi. Do wykonania rzeźby postaci ludzkiej autorowi pozował prawdziwy lotnik w mundurze, major Leonard Lepszy. Model pomnika był gotowy wiosną 1926 roku, natomiast prace nad odlewem wykonywane w firmie „Kranz i Łępicki” zakończono pod koniec 1931 roku. W dniu 11 listopada 1932 roku prezydent RP Ignacy Mościcki dokonał uroczystego odsłonięcia pomnika, który ustawiono na placu Unii Lubelskiej. Odsłonięty monument mierzył łącznie 15,02 metra wysokości (rzeźba pilota 5,95 m, cokół 9,07 m).

Pomnik szczęśliwie przetrwał bombardowania stolicy we wrześniu 1939 roku. W czasie okupacji próby demontażu podejmowane przez Niemców spotykały się ze sprzeciwem samych Niemców, oficerów lotnictwa, stacjonujących w pobliskich koszarach u zbiegu ulic Rakowieckiej i Puławskiej. Mimo wszystko w pierwszych dniach października 1943 roku hitlerowcy zdjęli z cokołu symbol lotnictwa, przeznaczając go do przetopienia dla celów wojennych. Po pomniku pozostała tylko szara, granitowa podstawa z dwoma kotwicami – symbolami Polski walczącej, namalowanej przez harcerzy „Szarych Szeregów”: Jana Bytnara „Rudego” i Jana Guta. Postać lotnika Niemcy ostatecznie zniszczyli jesienią 1944 roku. Zdawałoby się, że oryginalne dzieło prof. Wittiga wydarto Warszawie bezpowrotnie.

Po wojnie inicjatorami odbudowy pomnika byli radni dzielnicy Ochota. Odtworzenie pomnika powierzono artyście rzeźbiarzowi prof. Alfredowi Jesionowi. Podjął się on żmudnej pracy rekonstrukcji monumentu, do którego nie było żadnej dokumentacji. Prof. Jesion miał do dyspozycji jedynie szczątkowe zachowane fragmenty oryginału, nieliczne fotografie i rysunki. Istotną pomoc stanowił szkic autorski rzeźby wysokości 70 cm, który otrzymał Jesion w trakcie pracy nad odbudową pomnika. Wierna rekonstrukcja dzieła Wittiga w gipsie powstała w lutym 1967 roku, a już w sierpniu został wykonany brązowy odlew pomnika. Głównym wykonawcą była Pracownia Sztuk Plastycznych w Warszawie, a poszczególne roboty prowadziło kilka innych przedsiębiorstw, między innymi Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych, które dokonały brązowego odlewu figury lotnika. Postać lotnika, opartego o śmigło samolotu, mierzyła około pięciu metrów wysokości, a więc była niższa od oryginału o 0,90 metra. Brązowa figura, ważąca pięć ton, stanęła na cokole z jasnoszarego granitu, wydobytego z kamieniołomów śląskich. Wymiary podstawy 9,07 metra, pokrywały się z pierwowzorem. Na frontowej ścianie cokołu wyrzeźbiono symboliczną, lotniczą szachownicę. Dnia 9 września 1967 roku na skwerze u zbiegu al. Żwirki i Wigury z ul. Wawelską odbyło się odsłonięcie zrekonstruowanego Pomnika Lotnika, który stoi tam do dziś.

Dnia 13 sierpnia 2012 roku na rogu ul. Raszyńskiej z ul. Uniwersytecką odsłonięto pamiątkową konstrukcję informującą o akcji umieszczenia symbolu Polski Walczącej na cokole pomnika.