Pomnik Feliksa Dzierżyńskiego
Pomnik Feliksa Dzierżyńskiego – nieistniejący monument znajdujący się w latach 1951-1989 na pl. Bankowym autorstwa rzeźbiarza Zbigniewa Dunajewskiego wyobrażający postać Feliksa Dzierżyńskiego. Pomnik znajdował się na wysokości osi południowego ryzalitu gmachu dawnego Ministerstwa Skarbu, czyli w miejscu, gdzie Feliks Dzierżyński miał przemawiać do robotników w 1905 roku. Dziś w tym miejscu znajduje się pomnik Juliusza Słowackiego. Postument pomnika Feliksa Dzierżyńskiego znajdował się na szerokim podeście w rodzaju sceny, do którego prowadziły stopnie. Cokół, do którego prowadziły stopnie z podestu, był licowany jasnym granitem, na każdej ze stron znajdowały się płyciny i w górnej części szeroki gzyms.
Pomnik Feliksa Dzierżyńskiego został odsłonięty 20 lipca 1951 roku w miejscu przeniesionej bardziej na północ (dziś Kino Muranów) fontanny. Odsłonięcie pomnika miało nadzwyczaj uroczysty charakter – byli przy nim obecni przedstawiciele najwyższych władz partyjnych i państwowych. Przy okazji urządzonej wówczas uroczystości zmieniono nazwę placu z „Bankowy” na „Plac Feliksa Dzierżyńskiego”. [1] Sam pomnik nie został wykonany z brązu jak planowano - wykonano go z betonu i pokryto chemicznie brązem. Na cokole wykuto napis: "Feliks Dzierżyński to duma polskiego ruchu rewolucyjnego. B. Bierut".
10 lutego 1982 roku 17-letni Emil Barchański wraz z kolegami oblał farbą i podpalił pomnik, za co ujęty został przez SB 3 marca. Był przesłuchiwany i bity. Jako nieletni został wypuszczony pod nadzorem kuratora. 3 czerwca zaginął nad Wisłą w nieznanych okolicznościach, a jego ciało wyłowiono 2 dni później z rzeki. Była to jedna z ofiar stanu wojennego w Polsce.
Jesienią 1989 roku zniszczono w całej Polsce bardzo wiele pomników – za zgodą lub z inicjatywy władz miejskich, a niekiedy nawet bez niej. Bardzo głośnym wydarzeniem było – mające miejsce wkrótce po rozbiórce warszawskiego pomnika Feliksa Dzierżyńskiego – oblanie benzyną i podpalenie pomnika Lenina w Krakowie.[2] 16 listopada 1989 roku we wczesnych godzinach popołudniowych pracownicy Wojewódzkiej Dyrekcji Dróg Miejskich, w otoczeniu fotoreporterów, dziennikarzy, a także licznie zgromadzonych warszawiaków, przystąpili do demontażu pomnika. Postument pomnika został rozebrany, a miejsce po nim oczyszczone i zalane asfaltem.
29 września 2001 roku w miejscu po pomniku Feliksa Dzierżyńskiego stanął pomnik Juliusza Słowackiego według starego projektu Edwarda Wittiga, odsłonięty przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego i poświęcony przez Prymasa Polski Józefa Glempa. Nie jest prawdą, jak podają powszechne informacje, że do pomnika Juliusza Słowackiego wykorzystano postument pomnika Feliksa Dzierżyńskiego.