|
| nr w rej. |
| 259 |
.JPG){kind=link}
Gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego
Jedna z bram wjazdowych
Gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego – zabytkowy gmach położony na rogu ul. Kredytowej (nr 1) i ul. Mazowieckiej (nr 13), pierwotnie siedziba Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, a współcześnie Muzeum Etnograficznego. Od budynku i instytucji pochodzi nazwa ul. Kredytowej.
Początkowo w tym miejscu znajdował się tzw. Czerwony Pałac (znany też jako Pałac Turecki), jednak budynek rozebrano w 1851 roku w związku z przygotowaniami do budowy nowego gmachu. Gmach dla istniejącego od 1825 roku Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego wybudowano w latach 1853-1858 według projektu Józefa Góreckiego (konstrukcja) oraz Henryka Marconiego (elewacje i wnętrza), wzorując się na budynku Nowych Prokuratorii w Wenecji. Powstał dwupiętrowy, neorenesansowy budynek na planie litery E, i uzyskał trzy równorzędne elewacje frontowe oraz dwie bramy wjazdowe na teren: od strony ul. Erywańskiej oraz od strony ul. Mazowieckiej. Wnętrza, z Salą Główną udekorowaną przez Karola Marconiego, przeznaczono w całości na biura, wobec czego był to pierwszy w historii Warszawy biurowiec.
Budynek bez zmian dotrwał do 1939 roku, kiedy najpierw na tyłach wybudowano zespół luksusowych oficyn mieszkalnych, oznaczonych adresem Kredytowa 1a, a następnie we wrześniu 1939 roku został zbombardowany, a w jego wyniku spłonęło skrzydło do strony ul. Mazowieckiej. Kolejne zniszczenia przyniosło powstanie warszawskie, gmach uległ zburzeniu w 80%. Zachowały się niektóre pomieszczenia, jednak obiekt w całości uznano za niezdatny do szybkiej odbudowy. Część zachowanych murów trzeba było rozebrać, w 1946 roku zabezpieczono natomiast skrzydło od strony ul. Mazowieckiej, które w latach 1948-1949 zrekonstruowano. Projekt odbudowy gmachu w 1959 roku przygotował Czesław Wenger, jednak zrealizowano go dopiero w latach 1962-1971 z pewnymi modyfikacjami względem oryginalnego projektu – środkowe skrzydło uzyskało wygląd modernistyczny. Elewacje frontowe odtworzono, podobnie jak obie bramy wjazdowe na posesję. Obiekt przeznaczono na Muzeum Kultury i Sztuki Ludowej (dziś Etnograficzne), dziś mieści także EtnoKino.
Na budynku, od strony ulicy Kredytowej, znajduje się tablica pamiątkowa Tchorka z napisem: Tu w sierpniu 1944 r. poległo w bohaterskiej walce z hitlerowcami 15 żołnierzy powstania warszawskiego.