|
| nr w rej. |
| 338 |
Willa Pniewskiego
Willa Pniewskiego znajduje się przy al. Na Skarpie 27 w Śródmieściu. Budynek obecnie jest częścią Muzeum Ziemi Polskiej Akademii Nauk.
Piaskowcowa okładzina elewacji
Willa z innej strony
Willa około 1850 roku
Budynek został wzniesiony w ogrodzie „Na Górze” dla księcia podkomorzego Wielkiego Księstwa Litewskiego Kazimierza Poniatowskiego, starszego brata naszego ostatniego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, około 1781 roku według projektu Szymona B. Zuga. Wybudowany na zboczu jaru, toteż od strony obecnej alei miała dwie kondygnacje, po stronie przeciwnej trzy. Po obu stronach powstały kolumny, łącznie szesnaście, które tworzyły zadaszone galerie. Za kolumnadą parteru krył się otwarty od tej salon letni, na piętrach urządzono salę do tańca z obiegającą ją galerią.
Na przełomie XIX i XX wieku upadły założenia ogrodowe i wówczas do pałacyku przylgnęła nazwa Loży Masońskiej, której tu być może nigdy nie było. Niektórzy twierdzą jednak, że była i jej wielkim mistrzem był ks. Antoni Jabłonowski. Z pewnością było natomiast muzeum zoologiczne urządzone przez rodzinę Branickich. Do 1933 roku właścicielem był Stefan Potocki, który następnie sprzedał je architektowi prof. Bohdanowi Pniewskiemu. Przebudował on gruntownie pałac w latach 1934-35 tworząc z pałacu willę. Architekt zachował duże partie XVIII-wiecznego pałacyku w elewacji zachodniej. Willa jest także jednym z najciekawszych przykładów wykorzystania i zestawienia ze sobą różnych materiałów kamieniarskich (m.in. alabastry, trawertyny, marmury i piaskowce) w architekturze Warszawy.
Rok 1944 przyniósł zniszczenia, które usunięto w latach 1948-49. Architekt zamieszkiwał willę, z wyjątkiem II wojny światowej, aż do śmierci w 1965.
W czasie wojny Pniewski brał udział w tajnym nauczaniu, jak również zasiadał w jury tajnych konkursów, organizowanych z myślą o odbudowie kraju. W kolejnym roku budynek przekazano Muzeum Ziemi, częściowo przekształcając wnętrza. Jako autora zmian często podaje się Władysława Jotkiewicza. Jotkiewicz pracował w willi Pniewskiego nad projektem Teatru Żydowskiego im. Ester Rachel Kamińskiej, stąd często jest on omyłkowo podawany jako autor projektu zmian willi.
Lewy górny narożnik willi wyróżnia pole o nieregularnym obrysie z niezwykłą inskrypcją "SCANDIVS/ DDAR/ FX/ TAMRC+" co oznacza „Pnący się przebudował świątynię masonów i zamieszkał w niej”. "Pnący" to oczywiście Pniewski.
Wewnątrz willi na marmurowej płycie klatki schodowej widoczna jest plama krwi osłonięta szklaną szybą i tablica z napisem: "Utrwalone w marmurze ślady krwi przelanej przez nieznanego Powstańca Warszawy w 1944 roku". To krew nieznanego powstańca z AK prawdopodobnie z plutonu „Torpedy” utrzymującego dom do 17 września. Dwa kolejne takie ślady znajdują się w pobliżu okna. Druga tablica zaś upamiętnia poległych żołnierzy kompanii „Reda” baonu „Miłosz” 72 pp., 28 dp AK. Obok umieszczono fragment wiersza Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Bez imienia:
...Oto jest chwila bez imienia
wypalona w czasie jak w hymnie.
Nitką krwi jak struną - za wozem
wypisuje na bruku swe imię.
Źródła[]
- M. Czapelski, Bohdan Pniewski – warszawski architekt XX wieku, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
- Willa w okresie budowy
Galeria[]
