|
| nr w rej. |
| 511/1 |
Plac z pomnikiem oficerów-lojalistów około 1860 roku
Plac z soborem w 1915 roku
Plac marszałka Józefa Piłsudskiego (dawniej także plac Saski, Adolf-Hitler-Platz, plac Zwycięstwa) – główny i reprezentacyjny plac w centrum Warszawy, położony w Śródmieściu Północnym, u zbiegu Wierzbowej, Focha, Ossolińskich, Tokarzewskiego-Karaszewicza oraz Królewskiej. Stanowi część osi saskiej. Patronem placu jest marszałek Józef Piłsudski.
Historia
Plac ukształtował się z dziedzińca pierwotnego pałacu Morsztyna, który z czasem przeszedł w ręce króla Augusta II i stał się pałacem Saskim. Wówczas też stał się częścią założenia osi saskiej, dzieła saskich architektów: Karola F. Pöppelmana i Joachima D. Jaucha. W 1791 roku stał się ogólnodostępny, a około 1814 roku uzyskał oficjalną nazwę plac Saski. W 1841 roku ustawiono na nim pomnik oficerów-lojalistów poległych w Noc Listopadową, który w 1894 roku musiał zostać przeniesiony na plac Zielony w związku z planami budowy soboru.
W latach 1894-1912 wybudowano na placu sobór św. Aleksandra Newskiego, gmach, który miał świadczyć o rosyjskiej potędze oraz dominującej pozycji kościoła prawosławnego w Warszawie i Polsce. Kiedy jednak Polska odzyskała niepodległość w 1918 roku, zadecydowano o rozbiórce cerkwi, czego dokonano do 1926 roku, pomimo wielu sprzeciwów. W okresie międzywojennym dziedziniec pałacu Saskiego był reprezentacyjnym placem Warszawy. W 1923 roku na placu ustawiony odzyskany od Rosjan Pomnik Józefa Poniatowskiego, a w 1925 roku w kolumnadzie pałacu Saskiego urządzono Grób Nieznanego Żołnierza. W 1928 roku plac uzyskał imię marszałka Józefa Piłsudskiego. Planowana była budowa pod placem stacji metra (projekt).
| Kolorowy film z przedwojennego placu |
Podczas II wojny światowej, w 1940 roku, plac przemianowano na Adolf-Hitler-Platz, postawiono na nim wielką literę "V", będącą symbolem niemieckiej wiktorii - została ona spalona przez podziemie w ramach małego sabotażu. W pałacu Saskim mieścił się hitlerowski sztab oraz urzędował niemiecki gubernator. Podczas powstania warszawskiego zabudowa placu uległa zniszczeniu, przetrwała jedynie kolumnada pałacu Saskiego z Grobem Nieznanego Żołnierza.
Po wojnie władze komunistyczne zdecydowały o nieodbudowywaniu pałacu Saskiego, zachowano jedynie ocalałą kolumnadę, w której umieszczono ponownie Grób Nieznanego Żołnierza. Sam plac krótko ponownie nazywał się placem Saskim, natomiast w 1946 roku przemianowano go na plac Zwycięstwa. 2 czerwca 1979 roku na tym placu papież Jan Paweł II odprawił pamiętną mszę podczas swojej pierwszej pielgrzymki do Polski, podczas której padły słynne słowa: Niech zstąpi duch twój. I odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi (tekst homilii). Dla upamiętnienia tego wydarzenia w latach osiemdziesiątych układano krzyż z kwiatów w miejscu, gdzie stał ołtarz, co zmusiło władze do zamknięcia płyty placu pod pretekstem przebudowy. Po upadku komunizmu, w 1990 roku przywrócono placowi imię marszałka Józefa Piłsudskiego. Jan Paweł II ponownie odprawił mszę na placu 13 czerwca 1999 roku. 26 maja 2006 roku papież Benedykt XVI odprawił na placu Piłsudskiego mszę w ramach swojej pielgrzymki, w tym samym miejscu, w którym 27 lat wcześniej mszę odprawił jego poprzednik, papież Jan Paweł II. 17 kwietnia 2010 roku na placu odbędą się uroczystości pogrzebowe Lecha Kaczyńskiego i ofiar katastrofy samolotu rządowego w Smoleńsku.
Obecnie władze Warszawy planują odbudowę pałacu Saskiego. Prace archeologiczne prowadzone na placu doprowadziły do okrycia 6 września 2006 roku fragmentów podziemia pałacu Saskiego oraz później także fortyfikacji ziemnych z XVII wieku, a pomiędzy nimi rozmaite przedmioty: naczynia, kafle i monety. Jednak ze względu na brak pieniędzy podziemia zasypano, a odbudowę pałacu odsunięto w czasie. Forum Rozwoju Warszawy przygotowało również swój własny projekt przebudowy placu, zakładający nie tylko odbudowę pałacu i przyległych kamienic, ale także dobudowę dwóch oficyn po północnej oraz południowej stronie placu. Od 6 kwietnia do 6 czerwca 2009 roku na placu ustawiono krzyż poświęcony papieżowi Janowi Pawłowi II i mszom, który celebrował na tym placu.
Współcześnie na placu odbywają się obchody wielu świąt państwowych, m.in. rocznica zwycięstwa w bitwie warszawskiej 1920 roku czy obchody Dnia Niepodległości.
Obiekty
| Projekt Forum Rozwoju Warszawy |
Współcześnie w obrębie placu znajdują się następujące obiekty:
- Kolumnada dawnego pałacu Saskiego z Grobem Nieznanego Żołnierza
- Ogród Saski
- Metropolitan zamykający północną pierzeję placu (pl. Piłsudskiego 1)
- Hotel Europejski oraz Gmach Sądów Wojskowych zamykające wschodnią pierzeję placu
- Hotel Victoria zamykający południową pierzeję placu
- Pomnik Józefa Piłsudskiego u wylotu ulicy Tokarzewskiego-Karaszewicza
- Pamiątkowa płyta upamiętniająca mszę świętą celebrowaną przez papieża Jana Pawła II 2 czerwca 1979 roku oraz wystawienie na placu trumny z ciałem kardynała Stefana Wyszyńskiego 31 maja 1981 roku.
- Krzyż upamiętniający mszę świętą celebrowaną przez papieża Jana Pawła II 2 czerwca 1979 roku, ustawiony w 2009 roku. Wybrano go spośród 54 zgłoszonych do konkursu projektów.
Obiekty nieistniejące
Spośród nieistniejących obiektów na placu należy wymienić:
- Klasztor bonifratrów rozebrany pod budowę pałacu Saskiego
- Pomnik oficerów-lojalistów poległych w Noc Listopadową
- Sobór św. Aleksandra Newskiego
- Pałac Saski z Pomnikiem Józefa Poniatowskiego przed nim
- Pałac Brühla
- Kamienica w południowej części zachodniej pierzei placu
- Stacja obsługi "Polskiego Fiata" w południowej pierzei placu
- Pałac Kronenberga - Instytut Sztuki PAN (ul. Królewska/pl. Małachowskiego)
- Pawilon Instytutu Propagandy Sztuki w południowej pierzei placu
- Kamienica Gerlacha w północnej pierzei placu
- Kamienica Franckich w północnej pierzei placu
- Kamienica Petersburskiego Towarzystwa Ubezpieczeń w północnej pierzei placu
Ciekawostki
- Ogromną awanturę w 1936 roku przyniósł pomysł wycięcia dwóch sosen, które rosły na placu. Były one pozostałością dawnego ogródka kawiarnianego jeszcze z XIX wieku. Ostatecznie zostały wycięte.
- 1 października 1940 rok, w pierwszą rocznicę zdobycia miasta, na placu odbyła się uroczystość nadaniu mu imienia Adolfa Hitlera. Cały plac został udekorowany flagami ze swastyką, a pomnik Józefa Poniatowskiego zasłonięto sztandarem z nową nazwą placu oraz orłem SS ze swastyką.
- Przed przyłączeniem do Warszawy nazwę "ul. Piłsudskiego" nosiła kiedyś ul. Patriotów w Falenicy, a nazwę "al. Piłsudskiego" al. Chruściela "Montera" w Rembertowie.
- Krzyż, który znajdował się na zaprojektowanym przez Jerzego Kalinę ołtarzu, na którym 2 czerwca 1979 roku odbyła się msza święta z udziałem Jana Pawła II, znajduje się dzisiaj przed kościołem św. Maksymiliana Kolbe na Rzymowskiego.
Galeria
.JPG "Pomnik Piłsudskiego (plac Piłsudskiego).JPG (5,26 MB)")
