Pałac Prezydencki

nr w rej.

247

Pałac Prezydencki

Pałac Prezydencki

Pałac Prezydencki w rocznicę wyborów 1989 roku

Pałac Prezydencki – zabytkowy klasycystyczny pałac zlokalizowany przy Trakcie Królewskim, na Krakowskim Przedmieściu 46/48, który jest jedną z rezydencji prezydenta Rzeczypospolitej Polski.

Jest to najpowszechniejsza nazwa tego pałacu, jednak znany jest on także jako Pałac Namiestnikowski, Pałac Radziwiłłów, Pałac Lubomirskich czy Pałac Koniecpolskich.

Historia

Pierwszy pałac w tym miejscu powstał w 1643 roku jako pałac barokowy, w stylu rezydencji genueńskich, z inicjatywy hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego. Pałac zaprojektował ówczesny nadworny architekt króla Władysława IV, Konstanty Tencalla. Pałac powstał jako dwupiętrowy, ryzalitowany po bokach, uzyskał także płytki taras od strony skarpy oraz rozległe ogrody w stylu włoskim schodzące aż do Wisły, gdzie znalazła się przystań dla statków. Całość powstała zgodnie z założeniem entre cour et jardin, czyli między dziedzińcem a ogrodem.

W 1659 roku pałac nabył hetman polny i marszałek wielki koronny Jerzy Sebastian Lubomirski, jednak już w 1674 roku przeszedł on w ręce Radziwiłłów z linii nieświeskiej, stając się miejscem częstych zgromadzeń, balów i uczt. W 1694 roku pałac został przebudowany pod okiem Karola Ceroniego i Augustyna W. Locciego, a kolejne przebudowy miały miejsce w latach 1738-1740 według projektu Antonio Solariego oraz w latach 1755-1759 prawdopodobnie według projektu Jana Zygmunta Deybla. Od 1762 roku właścicielem pałacu był Karol Stanisław Radziwiłł, zwany Panie Kochanku, znany ze szczególnie hulaszczego życia oraz wystawnych, bardzo kosztownych uczt. Kiedy jednak poróżnił się z Czartoryskimi i królem Stanisławem Augustem Poniatowskim, przestał bywać w Warszawie, wobec czego w 1768 roku pałac został wynajęty Franciszkowi Ryksowi i zaadaptowany na teatr (między innymi Teatr Narodowy) – tutaj też w 1774 roku wystawiona została pierwsza polska opera: Nędza uszczęśliwiona Michała Kamińskiego z librettem Wojciecha Bogusławskiego. Teatr funkcjonował tutaj do 1778 roku, a w międzyczasie wnętrza przeszły gruntowną renowację.

Pałac nadal należał do Radziwiłłów, jednak wracający do Warszawy Karol Stanisław Radziwiłł z trudem odzyskał pałac od artystów. Należał do niego do 1790 roku, natomiast w latach 1791-1792, w okresie Sejmu Czteroletniego, pałac był siedzibą Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej. W 1818 roku pałac został odkupiony przez Rząd Królestwa Polskiego z przeznaczeniem na siedzibę namiestnika, a na ten cel pałac gruntownie przebudowano w latach 1818-1819 według projektu Chrystiana Piotra Aignera. Pałac uzyskał wówczas wygląd klasycystyczny według palladiańskiego schematu kompozycyjnego, boczne skrzydła zostały dociągnięte do linii ulicy, niezmieniona pozostała jedynie parterowa kolumnada. Fasada zyskała także kolumny w porządku korynckim oraz została zwieńczona dziesięcioma rzeźbami wykonanymi przez Pawła Malińskiego. Elewacja ogrodowa uzyskała wystrój neorenesansowy. Ponadto w 1821 roku przez pałacem ustawiono kamienne lwy, dzieło Camillo Laudiniego.

Pierwszym (i jedynym) namiestnikiem, jaki zamieszkał w pałacu, był gen. Józef Zajączek oraz jego żona Aleksandra, którzy zajmowali pałac do 1826 roku – od tego momentu pałac zaczęto nazywać Namiestnikowskim. Dnia 24 lutego 1818 roku w pałacu swój pierwszy publiczny koncert zagrał Fryderyk Chopin, natomiast w latach 20. XIX wieku przed pałacem planowano ustawienie pomnika Józefa Poniatowskiego, jednak do tego nie doszło z powodu wybuchu powstania listopadowego. W czasie jego trwania rezydował tu dyktator Józef Chłopicki oraz Rząd Narodowy. Po upadku powstania pałac pełnił różne role, jednak został poważnie uszkodzony w wyniku pożaru, do jakiego doszło 6 marca 1852 roku. Uszkodzony pałac odbudowano w poprzedniej formie do 1856 roku według projektu Alfonsa Kropiwnickiego. W świeżo wyremontowanym pałacu wyprawiono wielki bal na cześć cara Aleksandra II.

10 kwietnia 2010: żałoba przed Pałacem Prezydenckim

Tablica upamiętniająca Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Rządowej

Tablica upamiętniająca ofiary katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem

Tablica upamiętniająca pierwszy publiczny koncert Fryderyka Chopina

W II połowie XIX wieku pałac przebudowywano jeszcze kilkukrotnie, jednak wygląd zewnętrzny przetrwał bez większych zmian. W 1870 roku przed pałacem stanął pomnik Iwana Paskiewicza, natomiast w 1879 roku w Sali Kolumnowej pałacu po raz pierwszy na widok publiczny wystawiono Bitwę pod Grunwaldem Jana Matejki. Sytuacja pałacu zmieniła się dopiero w 1917 roku, kiedy to zburzono pomnik Iwana Paskiewicza, oraz w 1918 roku, kiedy to pałac przejęły polskie władze. W latach 1919-1921 odremontowano go według projektu Mariana Lalewicza z przeznaczeniem na siedzibę Prezesa Rady Ministrów oraz Rady Ministrów. W bocznych skrzydłach ulokowano biura Kancelarii Rady Ministrów.

Pałac nie został uszkodzony podczas II wojny światowej, ponieważ Niemcy przejęli go z przeznaczeniem na luksusowy hotel z kasynem, znanym jako Deutsches Haus, a na ten cel przebudowano pałacowe wnętrza, przy okazji podwyższono również cokoły lwów umieszczonych od strony Krakowskiego Przedmieścia. Po II wojnie światowej pałac poddano remontowi i przebudowie, które prowadzili Teodor Bursche i Antoni Jawornicki, z przeznaczeniem na siedzibę Rady Ministrów, która funkcjonowała tu aż do jej przenosin w Aleje Ujazdowskie. Pełnił rolę reprezentacyjną, tutaj wręczano nominacje profesorskie, urządzono noworoczne bale oraz spotkania władzy z artystami. W 1955 roku odbyła się tutaj uroczystość podpisania Układu Warszawskiego, w 1970 roku podpisano układ o normalizacji stosunków PRL z RFN, a w 1989 roku odbyła się obrady Okrągłego Stołu. W międzyczasie, bo w 1965 roku, przed pałacem stanął odtworzony pomnik Józefa Poniatowskiego.

W 1990 roku rozpoczęto gruntowny remont pałacu z przeznaczeniem na siedzibę Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz jego kancelarii, wówczas też utarła się powszechna dziś nazwa – Pałac Prezydencki. Jako pierwszy w 1994 roku zamieszkał tutaj Lech Wałęsa, potem pałac był także rezydencją Aleksandra Kwaśniewskiego oraz Lecha Kaczyńskiego. Dopiero w 2010 roku prezydent Bronisław Komorowski zdecydował się zamieszkać w Belwederze.

Po katastrofie lotniczej w Smoleńsku, w której 10 kwietnia 2010 roku zginął prezydent Lech Kaczyński, pałac stał się miejscem uczczenia pamięci tragicznie zmarłego prezydenta. W latach 2010-2018 pod pałacem odbywały się tzw. miesięcznice smoleńskie.

Na przełomie 2012 i 2013 roku cztery kamienne lwy sprzed pałacu zostały odrestaurowane, uzyskały także nowe cokoły.

Ciekawostki

• Dnia 4 lutego 1944 roku w pałacu Namiestnikowskim doszło do pośmiertnych zaślubin zabitego kilka dni wcześniej Franza Kutschery z Norweżką, która spodziewała się jego dziecka. Tylko w taki sposób dziecko mogło znaleźć się pod opieką hitlerowskiego rządu.
• Dnia 18 kwietnia 1952 roku w Sali Kolumnowej doszło do prezentacji szczegółowego projektu Pałacu Kultury i Nauki między innymi z udziałem Lwa Rudniewa, który podkreślił, że doszliśmy do wniosku, że projekt ten winien mieć na celu stworzenie jednorodnego obrazu, obrazu piękna, który by się łączył w jedną całość architektoniczną i stanowił łączność ze starą Warszawą.
• Na północnej ścianie lewego skrzydła pałacu (od strony kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa Oblubieńca) zachowała się przedwojenna tabliczka z nazwą skweru Mickiewicza i śladami po kulach.
• Środowiska powiązane z Prawem i Sprawiedliwością oraz rodzinami ofiar katastrofy smoleńskiej prowadziły starania o umieszczenie przed pałacem Pomnika Ofiar Tragedii Smoleńskiej 2010 roku, zaapelował o to również w 2015 roku prezydent RP Andrzej Duda. Ostatecznie w 2018 pomnik stanął na pl. Piłsudskiego.

Na pałacu znajduje się także kilka tablic pamiątkowych:

• tablica upamiętniająca ofiary katastrofy lotniczej w Smoleńsku 10 kwietnia 2010 roku,
• tablica upamiętniająca Fryderyka Chopina, który zagrał w tym pałacu swój pierwszy publiczny koncert,
• tablica upamiętniająca wydarzenia z 5 sierpnia 1915 roku, kiedy to żołnierze Batalionu Warszawskiego po wyparciu z Warszawy wojsk rosyjskich przez wojska niemieckie, po raz pierwszy zaciągnęli w tym miejscu wartę.
• tablica upamiętniająca Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Rządowej na południowej ścianie lewego skrzydła pałacu, wmurowana w 1966 roku.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
• Pałac Prezydencki na stronie internetowej Prezydenta RP
• Wirtualne wnętrza Pałac Prezydenckiego
• Pałac Prezydencki od wewnątrz
• Pałac Prezydencki w 1938 roku

Galeria

Tablica upamiętniająca wartę z 1915 roku

Zabytkowa tabliczka ze śladami po kulach na ścianie lewego skrzydła pałacu