Okopy Lubomirskiego

Rogatka wjazdowa na Mokotowie

Okopy Lubomirskiego – zespół fortyfikacji otaczających całą lewobrzeżną Warszawę, wybudowanych w 1770 roku z rozkazu marszałka wielkiego koronnego Stanisława Lubomirskiego.

Głównym założeniem powstania okopów było zabezpieczenie miasta przez zbliżającą się do niego epidemią dżumy, pełniły one funkcję sanitarną. Dzięki nim łatwiej było kontrolować przepływ ludzi, gdyż ograniczał się on jedynie do wyznaczonych przejść przez okopy chronionych przez pary rogatek. Linia okopów rozpoczynała się na północy na Pólkowie i Faworach, po czym obiegając je od góry kierowała się dalej wzdłuż dzisiejszych ulic Okopowej, Towarowej, Koszykowej, Noakowskiego, Polnej i Bagateli obiec od południa Belweder i Łazienki Królewskie. Szerokość wałów wynosiła około 15 metrów, wysokość 7 metrów, łączna długość wałów wyniosła 12,8 kilometra, a objęły one obszar 1 470 hektarów. Na prawym brzegu Wisły objęły one swym obszarem Pragę, Skaryszew i Golędzinów.

Ruch na granicy miasta kontrolowało sześć par rogatek:

• czerniakowskie na Czerniakowskiej,
• mokotowskie na pl. Unii Lubelskiej,
• jerozolimskie u zbiegu Alej Jerozolimskich i Grójeckiej,
• wolskie u zbiegu Chłodnej i Okopowej,
• powązkowskie u zbiegu Powązkowskiej i Okopowej,
• marymonckie na Faworach.

W 1794 roku okopy zostały wzmocnione dziełami zewnętrznymi i wewnętrznymi, nabierając charakteru militarnego, stając się ważnym elementem walk w czasie insurekcji kościuszkowskiej. Około 1820 roku zmieniły charakter, stając się wałem celnym, ich zasięg został rozszerzony (na prawym brzegu była to nowa linia powiększająca teren miasta). Powstały nowe rogatki (belwederskie, petersburskie, ząbkowskie, moskiewskie , czyli grochowskie).

Zasięg okopów na lewym brzegu Wisły wyznaczył granice praktycznie do 1916 roku, mimo iż same okopy straciły swoją funkcję w II połowie XIX wieku. Szczególnie zostały one przecięte w pobliżu rogatek jerozolimskich, pierwszą koleją w Polsce - Warszawsko-Wiedeńską (uruchomiono 1845).

Budowa kolei petersburskiej (otwarta 1862), terespolskiej (1866), nadwiślańskiej (1877) oraz obwodowej (1876) spowodowała przecięcie linii okopów na prawym brzegu i utratę ich znaczenia. Granice cyrkułu XII Praga objęły także pasy wzdłuż tych linii kolejowych poza okopami. W 1889 nastąpiło przyłączenie terenów poza okopami (Nowej Pragi, Szmulowizny i Kamionka, aż do nasypów kolejowych. Około 1875 roku zostały splantowane i po ich śladzie okopów.przeprowadzono ulice Zaokopową, Markowską i Lubelską.

Zasięg okopów na lewym brzegu Wisły wyznaczył granice praktycznie do 1916 roku, mimo iż same okopy straciły swoją funkcję w II połowie XIX wieku. .

Jedyną zachowaną pamiątką po Okopach Lubomirskiego są wzniesienia przy Świątyni Egipskiej w Łazienkach Królewskich, Okopy odbił także swoje istnienie w nazwach takich ulic Okopowa, Przedokopowa, Przyokopowa i Zaokopowa.

Linki zewnętrzne

• Okopy Lubomirskiego na Wikipedii
• Okopy Lubomirskiego na stronie warszawa1939.pl