Warszawikia

CZYTAJ WIĘCEJ

Warszawikia
Advertisement
Museum of the History of Polish Jews in Warsaw building 0011

Gmach Muzeum Historii Żydów Polskich

Muzeum Historii Żydów Polskich (tabliczka)

Gmach Muzeum – tablica informacyjna

Muzeum Historii Żydów Polskich "Polin" – muzeum położone na Muranowie w dzielnicy Śródmieście, przy ul. Anielewicza 6, w pobliżu pomnika Bohaterów Getta.

Instytucja[]

Muzeum Historii Żydów Polskich (kamień węgielny)

Kamień węgielny pod muzeum (2008)

Muzeum Historii Żydów Polskich (wnętrze)

Wnętrze budynku

Muzeum Historii Żydów Polskich (wystawa Warsze)

Wnętrze budynku podczas wystawy czasowej "Warszawa Warsze"

Inicjatywa wybudowania muzeum dokumentującego "tysiącletnią historię narodu żydowskiego w Polsce" pojawiła się w 1996 roku, wkrótce stając się obiektem zainteresowania. W 1997 wybrano przyszłą lokalizację muzeum na Muranowie, w centrum dawnej dzielnicy żydowskiej oraz żydowskiego getta, w pracach wzięli udział m.in. przedstawiciele Żydowskiego Instytutu Historycznego, honorowy patronat objął nad projektem ówczesny prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski. Z czasem uformował się Międzynarodowy Komitet Honorowy Muzeum złożony w wielu znanych osobistości z całego świata, m.in. z ministra spraw zagranicznych Izraela Szimona Peresa. Dnia 25 stycznia 2005 roku została podpisana umowa między polskim rządem, miastem Warszawą oraz Żydowskim Instytutem Historycznym, na mocy której została uzgodniona organizacja i system finansowania przyszłego muzeum. Muzeum zostało formalnie założone, a jego tymczasowa siedziba ulokowała się przy ul. Wareckiej 4/6.

W 2007 roku rozpoczęło działalność centrum edukacyjne muzeum, zaś 25 marca 2009 roku założyciele muzeum – prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz, minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski oraz przewodniczący Stowarzyszenia ŻIH Marian Turski powołali Radę Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie. W jej skład weszli m.in. prof. Władysław Bartoszewski, prof. Israel Gutman, Piotr Kadlčik, Jan Jerzy Kulik czy prof. Henryk Samsonowicz. Przewodniczącym rady został Marian Turski.

Pod koniec października 2012 roku muzeum uruchomiło Centralną Bazę Judaików, która w zamyśle ma zgromadzić w jednym internetowym portalu liczne pamiątki pożydowskie przechowywane w placówkach muzealnych w całym kraju. Początkowo znalazło się tu ponad 500 eksponatów, jednak z czasem zawartość będzie rozbudowywana, w tym o kolekcje zagraniczne[1]. W styczniu 2013 roku muzeum zaprezentowało też nowe logo, które składa się z połączonej hebrajskiej litery "pej" oraz łacińskiej litery "p" – pochodzi to od nazwy "Polska" (hebrajskie "Polin" – tutaj odpoczniesz)[2], uzyskało też barwy nawiązuje do wyglądu gmachu muzeum. Pod koniec marca 2013 roku instytucja oficjalnie przeniosła się do swojego gmachu przy ul. Anielewicza 6[3], zaś w październiku wiele pamiątek przekazał muzeum Władysław Bartoszewski – wśród nich znalazł się m.in. medal „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, pierścień wytworzony w łódzkim getcie czy dokumenty Żegoty[4].

Od 2014 roku dyrektorem muzeum jest Dariusz Stola.

Misja[]

Muzeum Historii Żydów Polskich (ohel2)

Widok na ohel, zapowiedź muzeum

Muzeum jest pierwszą instytucją poświęconą w całości historii polskich Żydów, a obok Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie i Muzeum Yad Vashem w Jerozolimie będzie jedną z najważniejszych instytucji kultury żydowskiej na świecie. Swoją pracę obejmuje nie tylko tereny współczesnej Polski, ale i dawne rubieże Rzeczypospolitej położone współcześnie na Litwie, Białorusi, Ukrainie czy w zachodniej Rosji.

Celem muzeum jest zebranie, udokumentowanie oraz prezentowanie pamiątek z całej historii narodu żydowskiego na ziemiach polskich. Ma pomagać odradzającej się wspólnocie żydowskiej w Polsce odnaleźć swoją kulturową tożsamość, a turystom pomóc pokazać dziedzictwo polskich Żydów. Będzie też miejscem spotkań i dyskusji ludzi, walki ze stereotypami i ksenofobią, a co za tym idzie miejscem promującym tolerancję i otwartość między narodami oraz wyznaniami.

Budynek[]

Wmurowanie kamweg muzeum historii zydow

Wmurowanie kamienia węgielnego, 26 czerwca 2007

Przygotowania i budowa[]

Muzeum Historii Żydów Polskich (budowa 27)

Plac budowy muzeum, 12 lutego 2012

Muzeum Historii Żydów Polskich (budowa 26)

Plac budowy muzeum, 26 listopada 2011

Muzeum Historii Żydów Polskich (budowa 25)

Plac budowy muzeum, 26 listopada 2011

Muzeum Historii Żydów Polskich (budowa 10)

Plac budowy muzeum, 5 października 2011

Muzeum Historii Żydów Polskich (budowa 19)

Plac budowy muzeum, 2 sierpnia 2010

Muzeum Historii Żydów Polskich (budowa)6

Plac budowy muzeum, 31 grudnia 2009

Teren pod muzeum wyznaczono już w 1997 roku, a podczas badań archeologicznych na terenie w 1999 roku odkryto zakopane dokumenty z warszawskiego getta. Muzeum formalnie założono w 2005 roku, a w lutym 2005 rozpisano konkurs na projekt architektoniczny muzeum. Zgłoszono 119 prac, spośród których jury wybrało 11 architektów i zaprosiło ich do zaprojektowania budynku muzeum. Zwycięski projekt wybrano 30 czerwca 2005 roku – główną nagrodę otrzymali dwaj fińscy architekci: Rainer Mahlamäki i Ildari Lahdema. Ich projekt zawarł budowę kwadratowego budynku ze szkła, który w środku jest "pęknięty" na dwie części, symbolizujące przejście Izraelitów przez Morze Czerwone. Wśród wyróżnionych prac znalazło się muzeum w kształcie księgi Daniela Libeskinda, wynurzające się budynki Kengo Kumy oraz wachlarz Zvi Heckera.

We wrześniu 2006 roku w miejscu planowanego muzeum stanął ohel, który informował oraz zapowiadał budowę muzeum, zaś 26 czerwca 2007 roku, z udziałem Lecha Kaczyńskiego oraz Hanny Gronkiewicz-Waltz, wmurowany został kamień węgielny pod muzeum. W rok później, 25 czerwca 2008 roku rozpisany został przetarg na budowę muzeum, które zaplanowano jako w pełni nowoczesne i multimedialne, podobnie jak Muzeum Powstania Warszawskiego. We wrześniu 2008 roku projekt muzeum został wyróżniony Międzynarodową Nagrodą Architektoniczną.[5]

Początkowo zakładano, że koszt budowy wyniesie 100 mln złotych i zostanie on sfinansowany przez urząd m.st. Warszawy (40 mln zł), ministerstwo kultury i dziedzictwa narodowego (40 mln zł) oraz Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny i prywatnych darczyńców (20 mln zł). Później jednak koszt wzrósł do 152 mln złotych za budowę oraz 80 do 100 mln złotych za wyposażenie, łączny koszt obliczono więc na około 270 mln złotych[6]. Ostatecznie w trakcie budowy gmach wyceniono na 320 mln złotych – 200 mln za gmach oraz 120 mln za wyposażenie – całość funduszy udało się zebrać dzięki darczyńcom, którzy w lipcu 2012 roku oficjalnie przekazali muzeum około 30 mln złotych[7].

Budowa ruszyła 30 czerwca 2009 roku od symbolicznego rozbicia pozostałych pod ziemią fundamentów dawnych Koszar Wołyńskich[8], wykonawcą zostało konsorcjum Polimex-Mostostal i PBU Interbud-West. Stawianie budynku miało zakończyć się po 33 miesiącach, a więc wiosną 2012 roku, jednakże prace przedłużyły się do końca października – wtedy dopiero rozpoczęto montaż konstrukcji pod przyszłe wystawy oraz wyposażenie części administracyjnej. W styczniu 2013 roku rozstrzygnięto również międzynarodowy konkurs na mezuzę, którą odsłonięto 15 kwietnia 2013 roku. Ozdobiła ona wszystkie wejścia do muzeum – w konkursie zwyciężył projekt Andrzeja i Macieja Bulandów, którzy zaproponowali umieszczenie zawiniątka Tory w specjalnym pojemniku umocowanym w cegle z wydrążoną hebrajską literą "szin", odwołującą się do słowa "El Szaddaj", czyli Bóg Wszechmogący[9].

Wyposażanie obiektu rozpoczęto na przełomie stycznia i lutego 2013 roku[10], w międzyczasie rozpoczęły się odbiory budynku[11], które zakończono 15 marca wydaniem pozwolenia na użytkowanie. Wyposażanie muzeum potrwa kolejny rok, pierwszym zmontowanym obiektem była replika dachu synagogi w Gwoźdźcu – wobec tego na 70. rocznicę powstania w getcie warszawskim, 19 kwietnia 2013 roku, udało się otworzyć jedynie część wystaw – całość początkowo miała być gotowa w grudniu 2013 roku[7], jednakże ze względu na opóźniające się wykańczanie części podziemnej instalacja opóźniła się – otwarcie zapowiedziano najpierw na czerwiec 2014 roku[12], a potem na 28 października 2014 roku[13] – wówczas dokonano uroczystego otwarcie głównej wystawy. W międzyczasie gmach uznano za najlepszy budynek w Polsce w 2013 roku[14]. W muzeum, oprócz miejsca na wystawy stałe i czasowe, znajduje się także centrum edukacyjne, biblioteka, mediateka, audytorium oraz restauracja i księgarnia. Całość powierzchni użytkowej wynosi około 13 tysięcy m2[15]. Muzeum ma odwiedzać około 250 tysięcy gości rocznie[16]. W 2014 roku budynek został również nominowany do architektonicznej nagrody im. Miesa van der Rohe[17].

W kwietniu 2013 roku alejka prowadząca do muzeum otrzymała imię Ireny Sendlerowej, zaś pobliski zespół przystankowy uzyskał nazwę Nalewki-Muzeum[18] – oficjalnego odsłonięcia tablicy z nazwą dokonano zaś 15 maja 2013 roku. W uroczystości wzięli udział m.in. prezydent miasta Hanna Gronkiewicz-Waltz oraz Władysław Bartoszewski[19]. Natomiast 11 czerwca 2013 roku przed budynkiem muzeum odsłonięta została ławeczka Jana Karskiego, która odtwarzać będzie nagrane na taśmie wspomnienia[20]. W 2015 odsłonięty ma zostać też pomnik Polaków Ratujących Żydów[21] – konkurs na jego projekt został rozpisany we wrześniu 2014 roku, na który wpłynęło 130 prac konkursowych, a spośród nich wybrano projekt "Las" dwóch austriackich architektów.

Ohel[]

Muzeum Historii Żydów Polskich (ohel)

Wnętrze ohelu

Dnia 20 września 2006 roku w miejscu, gdzie zaplanowano budowę muzeum, ustawiony został tymczasowy namiot zwany "ohelem" – instalację wybrano w konkursie, który wygrała grupa Centrala[22]. Ta ażurowa konstrukcja z brezentowym, niebieskim materiałem była zwiastunem budowy muzeum i przypominała wygląd jednej z głównych wystaw muzeum. Jego celem było prezentować projekty muzeum oraz informować o kolejnych etapach budowy. Ponadto odbywały się tutaj także koncerty, pokazy filmowe oraz inne wydarzenia kulturalne. Działał tutaj także hotspot. Ohel brał też udział w Nocach Muzeów i działał także na rzecz mieszkańców Muranowa – odbywały się przy nim różne imprezy związane z osiedlem, m.in. wystawa prac młodzieży dotycząca swojego miejsca na Muranowie. Wszystkie powyższe wydarzenia przyczyniły się do przyznania ohelowi w 2007 roku nagrody Wdechy Gazety Stołecznej. Ohel zniknął wraz z rozpoczęciem budowy muzeum.

Wystawy[]

MHŻP 02

Wystawa "Pierwsze osadnictwo"

MHŻP 03

Wystawa "Paradisus Judaeorum"

MHŻP 04

Wystawa "Miasteczko" – rekonstrukcja dachu synagogi

MHŻP 05

Wystawa "Wyzwania nowoczesności" – makieta Wielkiej Synagogi

MHŻP 07

Wystawa "Zagłada" – droga Janusza Korczaka

Podziemna część budynku została przeznaczona na wystawę stałą, która podzielona została na siedem galerii – każda obejmuje inną tematykę z zakresu historii osadnictwa i bytności żydowskiej na ziemiach polskich, obejmując w tym dziedzictwo kulturowe społeczności żydowskich. Projekt wystaw przygotowała polska pracownia Nizio Design International we współpracy z brytyjską pracownią Event Communications, a koordynacją zajęła się Joanna Fikus ze Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny. Galerie zwiedza się w następującej kolejności:

  • Pierwsze spotkania, pierwsze osadnictwo – wejście do galerii odbywa się przez multimedialny las, za którym przedstawione zostały początki żydowskiej obecności i osadnictwa od X do XV wieku – tu jednym z najważniejszych elementów jest podróż Ibrahima ibn Jakuba, żydowskiego kupca, który w X wieku wyruszył z Kordoby w Hiszpanii i dotarł także na ziemie polskie. Pojawiają się także elementy dotyczące żydowskiego handlu i kredytu, relacje z kościołem oraz funkcjonowanie gminy żydowskiej w późnym średniowieczu. W galerii eksponowane są m.in. brakteaty, czyli srebrne monety z inskrypcjami w języku hebrajskim, bite na przełomie XII i XIII wieku. Opiekę merytoryczną nad tworzeniem wystawy objęła profesor Hanna Zarembska.
  • Paradisus Judaeorum – w tej galerii zawarty został okres od XVI do XVII wieku, który był okresem rozkwitu życia żydowskiego w Rzeczypospolitej, co usankcjonowało nazwę "żydowski raj". Zaprezentowane zostało funkcjonowanie społeczności żydowskich w tym okresie, zamieszkujących głównie latyfundia oraz małe miasteczka. Znalazł się tutaj m.in. interaktywny model żydowskiego, podkrakowskiego Kazimierza, a także multimedialne dzieła żydowskiego piśmiennictwa, m.in. Talmud, dzieła religijne, filozoficzne i obyczajowe. Na specjalnej prasie drukarskiej można też odcisnąć stronę tytułową XVI-wiecznej książki.
  • Miasteczko XVII-XVIII w. – w tej galerii zaprezentowane zostały magnackie latyfundia wschodnich rubieży Rzeczypospolitej, gdzie w XVIII wieku mieszkał około 50% ludności żydowskiej. Przykładem są niewielkie, zamieszkane w większości przez Żydów miasteczka, zwane "sztetl". Sklepienie jednej z sal tej galerii jest przedstawione w postaci zrekonstruowanego dachu XVII-wiecznej drewnianej synagogi z jednego z takich sztetli w Gwoźdźcu koło Kołomyi, prace wykonano w latach 2012-2013. Znalazło się tam miejsce na prezentację żydowskiego życia religijnego.
  • Wyzwania nowoczesności – ta galeria poświęcona jest XIX wiekowi, który dla Polski był okresem zaborów. Był to okres dynamicznych przemian gospodarczych i społecznych, które dotknęły także społeczność żydowską. Znalazło się tu miejsce na zmiany w religii żydowskiej, np. haskalę (oświecenie), chasydyzm, migrację Żydów do wielkich miast, syjonizm czy eksplozję żydowskiej kultury masowej – zobaczyć można m.in. makietę Wielkiej Synagogi na Tłomackiem.
  • Ulica II Rzeczypospolitej – w tej galerii zaprezentowane zostały losy Żydów w okresie międzywojennym. Głównym elementem tej części będzie wizualizacja "jidisze gas", czyli żydowskiej ulicy wielkomiejskiej, porównywalnej do warszawskich Nalewek. Oprócz tego pojawia się także problem narastającego antysemityzmu, organizacje żydowskie oraz ówczesne życie kulturalne, w tym idee asymilacji Żydów.
  • Zagłada – ta ekspozycja opowiada o zagładzie polskich Żydów oraz ich życiu w gettach. Pokazane jest ono na przykładzie getta warszawskiego. Znajdują się tu jednak także informacje o innych gettach i miejscach, gdzie podczas wojny znajdowali się polscy Żydzi. Ważnym elementem tej wystawy jest imitacja mostu, który stał niegdyś nad ul. Chłodną. Całość ekspozycji została przedstawiona z punktu widzenia ofiary, tak, aby zwiedzający nie mogli się spodziewać jej zakończenia. Kiedy pojawia się "ostateczne rozwiązanie", nic nie da się już zrobić.
  • Po wojnie – ta ostatnia galeria zawiera w sobie powojenne i współczesne życie społeczności żydowskich w Polsce. Rozpoczynająca się od gruzów ekspozycja pokazuje trudy obudowy życia w zniszczonym kraju. Galeria ma jasne i ciemne miejsca, bo takie też było ówczesne życie – zarówno "polską Jerozolimę" w Dzierżonowie, jak i emigrację po 1968 roku. Całość kończy ekspozycja poświęcona odrodzeniu dyskursu społeczno-politycznego i odradzaniu się życia żydowskiego w Polsce po 1989 roku.

Projektowanie wystaw zakończono w kwietniu 2012 roku[23], a ich oficjalne otwarcie miało miejsce 28 października 2014 roku[24].

Przypisy[]

  1. Tysiące żydowskich pamiątek można obejrzeć w sieci, gazeta.pl, 30.10.2012
  2. Muzeum ma nowy logotyp. Udany?, gazeta.pl, 22.01.2013
  3. Muzeum Żydów przeprowadziło się do nowej siedziby, gazeta.pl, 28.03.2013
  4. Osobiste pamiątki Bartoszewskiego w Muzeum Historii Żydów…, tvnwarszawa.tvn24.pl, 09.10.2013
  5. Projekt muzeum doceniony na świecie, zw.com.pl, 23.09.2008
  6. Muzeum Historii Żydów Polskich dwa razy droższe, gazeta.pl, 06.02.2008
  7. 7,0 7,1 Muzeum Żydów z niesamowitymi wystawami, gazeta.pl, 05.07.2012
  8. Rozpoczyna się budowa Muzeum Historii Żydów, tvnwarszawa.pl, 30.06.2009
  9. Wydrążą mezuzę w cegle z ruin dawnego Muranowa, gazeta.pl, 09.01.2013
  10. Muzeum Historii Żydów Polskich szykuje się do "małego otwarcia", tvnwarszawa.pl, 27.01.2013
  11. Muzeum Historii Żydów Polskich: odbiory w styczniu, otwarcie za rok, tvnwarszawa.pl, 26.12.2012
  12. Wystawa w Muzeum Historii Żydów Polskich później, gazeta.pl, 05.10.2013
  13. Jest data oficjalnego otwarcia Muzeum Historii Żydów Polskich, tvnwarszawa.tvn24.pl, 22.01.2014
  14. Najlepsze budowle: Centrum w Lusławicach i Muzeum Żydów, wyborcza.pl, 26.05.2014
  15. Wkrótce rozpocznie się budowa Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie, polskieradio.pl, 17.06.2009
  16. Muzeum Historii Żydów Polskich, culture.pl
  17. Muzeum Historii Żydów Polskich faworytem do prestiżowej nagrody, gazeta.pl, 25.12.2014
  18. Alejka dla Ireny Sendlerowej i nowa nazwa przystanku, gazeta.pl, 17.04.2013
  19. Irena Sendlerowa od dziś ma swoją aleję na Muranowie, gazeta.pl, 15.05.2013
  20. Ławeczka Karskiego, zw.com.pl, 09.06.2013
  21. Pomnik Polaków ratujących Żydów stanie na Muranowie, gazeta.pl, 16.11.2013
  22. Namiot zwiastuje muzeum Żydów, gazeta.pl, 21.09.2006
  23. Taka będzie wystawa Muzeum Historii Żydów, tvnwarszawa.pl, 12.04.2012
  24. We wtorek wielkie otwarcie Muzeum Historii Żydów Polskich, tvnwarszawa.tvn24.pl, 25.10.2014

Linki zewnętrzne[]

Advertisement