Warszawikia

CZYTAJ WIĘCEJ

Warszawikia
Advertisement
Warszawa - Marszałkowska1867

Ulica Marszałkowska w 1867 roku, skrzyżowanie z ul. Świętokrzyską

Marszałkowska 1912

Ulica Marszałkowska w 1912 roku, skrzyżowanie z ul. Piękną

Skanuj0008

Gmach Towarzystwa Ubezpieczeń "Rossija" (nr 124/126)

Marszałkowska

Widok na Ścianę Wschodnią

Historia ulicy Marszałkowskiej sięga jurydyki Bielino oraz postaci marszałka wielkiego koronnego Franciszka Bielińskiego, założyciela Bielina. Z jego inicjatywy wytyczono ulicę prostopadłą do ul. Królewskiej, zaś u zbiegu znalazła się karczma Otwock oraz własny pałac Bielińskiego. Nowa ulica została wytyczona początkowo na odcinku KrólewskaSienna, w 1766 roku przedłużono ją do ul. Wilczej, zaś w 1769 roku do ronda mokotowskiego, włączając ją w układ Osi Stanisławowskiej. Początkowo stosowano wobec niej kilka nazw – Otwocka od karczmy "Otwock", Bielińska od nazwiska Bielińskiego bądź Marszałkowska od jego funkcji, i ta ostatecznie w 1770 roku została uznana za oficjalną.

Pod koniec XVIII wieku duża część ulicy była wysadzana lipami, sporo było sadów i pól, a pierzeje wypełniały niewielkie dworki oraz cegielnie w rejonie ul. Nowogrodzkiej. Po III Rozbiorze Polski dworki zaczęły podupadać, a wiele z nich zamieniło się w rudery, zostały zamieszkane przez biedniejszych mieszczan i Żydów. W 1818 roku wybrukowano znaczny odcinek ulicy, zbudowano też chodniki – zajął się tym architekt Jakub Kubicki. W 1829 roku ulicę zamieszkiwało prawie 2 tysiące osób, zaczęły powstawać pierwsze kamieniczki oraz fabryki, pierzeje zaczęły powoli wypełniać się typową XIX-wieczną zabudową.

Ulica Marszałkowska zaczęła coraz bardziej zyskiwać na znaczeniu, co związane było także z powolnym przesuwaniem się centrum miasta na południowy-zachód, początkowo w rejon pl. Teatralnego, a potem skrzyżowania ul. Marszałkowskiej z Alejami Jerozolimskimi. Decydującym czynnikiem dla rozwoju ulicy, szczególnie w części tzw. Śródmieścia Południowego, było wzniesienie w latach 1844-1845 Dworca Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej na rogu Alej Jerozolimskich. Rozwój na południe związany był też z powstaniem Cytadeli, uniemożliwiającej rozwój metropolii na północ czy północny-zachód. W 1856 roku ulica została poszerzona, wyburzeniu uległo wówczas kilka budynków, w tym pałac biskupa Antoniego Dembowskiego u zbiegu z ul. Próżną. Do 1870 roku ulicę na nowo wybrukowano, a do budowy chodnika użyto pionierskiego wtedy asfaltu – okazał się jednak mało praktyczny, uzupełniono go więc elementami marmurowymi.

Wielkomiejska zabudowa na ul. Marszałkowskiej zaczęła pojawiać się w II połowie XIX wieku, powstał wówczas szereg kilkupiętrowych, często bogato zdobionych i okazałych kamienic. Dnia 18 kwietnia 1884 roku na odcinku od ul. Chmielnej do ul. Złotej pojawiły się pierwsze w Warszawie latarnie łukowe, na początku XX wieku pojawił się też plan przebicia ulicy na północ, przez Ogród Saski, do pl. Bankowego, nie spotkały się jednak one z aprobatą. W 1907 roku na ul. Marszałkowskiej przeprowadzono pierwsze próby z tramwajem elektrycznym, który do stałego kursowania wszedł w 1908 roku.

W okresie międzywojennym ulica należała do najruchliwszych warszawskich arterii, była ściśle zabudowana kamienicami, w których znajdowało się mnóstwo sklepów, restauracji czy hoteli. Skrzyżowanie z Alejami Jerozolimskimi było jednym z najbardziej zatłoczonych, tutaj też w 1926 roku umieszczono pierwszą w Polsce sygnalizację świetlną. W latach 1927-1929 nawierzchnia ulicy została przebudowana, położono na niej asfalt, zaś w 1935 roku rozpoczęto przygotowania do przebicie ul. Marszałkowskiej na północ – planowana arteria miała mieć 13 metrów szerokości i chodniki po obu stronach, zrealizowano jednak jedynie odcinek Królewskapl. Żelaznej Bramy. Dla ograniczenia ingerencji w Ogród Saski ulica została przeprowadzona delikatnym łukiem.

Podczas niemieckiej okupacji, około 1940 roku ulica została przedłużona do pl. Bankowego, wylano asfalt i ułożono chodniki. Dnia 7 września 1943 roku na rogu ul. Litewskiej miał miejsce udany zamach na Franza Bürkla, zastępcę komendanta Pawiaka. Zabudowa ulicy uległa znacznym zniszczeniom podczas II wojny światowej, sporo budynków nadawało się jednak do odbudowy – pośród wypalonych i zrujnowanych budynków zaraz po wojnie zaczęły pojawiać się pierwsze sklepiki i punkty obsługi (w tym Cafe Fogg Mieczysława Fogga pod nr 119), które stworzyły tzw. "Parterową Marszałkowską". W latach 40. i 50. XX wieku przebudowano ulicę i torowisko tramwajowe, a najnowsze odcinek do 1961 roku nosił nazwę Marcelego Nowotki (por. Nowotki).

Władze komunistyczne widziały jednak dla Marszałkowskiej inną przyszłość niż wielkomiejskiej ulicy pełnej prywatnego kapitału – zapadła decyzja, aby ten „symbol kapitalizmu” zamienić w szeroką aleję przeznaczoną dla defilad z paradnymi placami. Poszerzona dwukrotnie arteria miała zostać zabudowana socrealistycznymi gmachami mieszkalnymi i rządowymi, ostatecznie zrealizowano jedynie Marszałkowską Dzielnicę Mieszkaniową z pl. Konstytucji oraz Pałac Kultury i Nauki z pl. Defilad. Ulica została poszerzona, w związku z czym wyburzono wiele budynków w zachodniej pierzei, gdyż wschodnia była lepiej zachowana – przetrwało tutaj sporo przedwojennych kamienic z charakterystyczną neogotycką kamienicą M. Taubenhausa (nr 72) na czele. Ostatecznie niezabudowane pierzeje wypełniono nową zabudową w latach 60. XX wieku, gdzie najważniejszym obiektem była Ściana Wschodnia. Właśnie tam w 1992 roku w Sezamie otwarto pierwszą w Polsce restaurację McDonald's.

Na początku XXI wieku ulica przeszła remont, wybudowano nowe chodniki, wzdłuż fragmentu ulicy powstała ścieżka rowerowa, pod nią zaś przeprowadzono I linią metra. W czerwcu 2006 roku wśród radnych pojawił się pomysł nazwania fragmentu ulicy na odcinku Królewskapl. Bankowy Alejami Kościuszki i Pułaskiego, pomysł jednak nie został zrealizowany, względem tego samego odcinka w 2013 roku upubliczniono ideę, aby jezdnie przesunąć nad zachód, a w uwolnionym miejscu powiększyć Ogród Saski i jednocześnie stworzyć przejście przez jezdnia na Osi Saskiej. W 2012 roku, przy okazji zamknięcia ulicy w związku z budową stacji II linii metra Świętokrzyska (otwarte w marcu 2015 roku), wyremontowane zostało torowisko na odcinku pl. ZbawicielaKrólewska. W przyszłości przy Marszałkowskiej może powstać jeszcze jedna stacja metraPlac Konstytucji – na której I linia ma krzyżować się z planowaną III linią metra. W przyszłości planowane jest zwężenie jezdni na rzecz chodników dla pieszych.

Advertisement