Pałacyk Cukrowników

nr w rej.

919

Mokotowska (nr 25, tablica) — Tablica pamiątkowa

Pałacyk Zarządu Spółek Cukrowni Lubelskich (potocznie Pałacyk Cukrowników) – zabytkowy pałacyk położony w Śródmieściu Południowym, przy ul. Mokotowskiej 25.

W II połowie XIX wieku rozległa posesja w tej części ul. Mokotowskiej należała do Józefa Kaczyńskiego, z niej wydzielono posesję o numerze hipotecznym 5048, na której w 1877 roku wybudowano parterowy dworek dla Kazimiery z Kaczyńskich Ćwierczakiewiczowej. W 1907 roku dworek przejął potomek pierwotnego właściciela, Mieczysław Kaczyński, który wespół z Wacławem Cywińskim założył tutaj drukarnię, zakład litograficzny oraz wytwórnię toreb.

W 1910 roku budynek został wynajęty a siedzibę zarządu spółek akcyjnych lubelskich cukrowni „Zbierski”, „Garbów”, „Lublin” i „Nielepów”, a prace adaptacyjne zlecono około 1915 roku Tadeuszowi Zielińskiemu starszemu – niektóre źródła podają, że budynek powstał wówczas całkowicie od nowa. W 1922 roku Zarząd Cukrowni Lubelskich zakupił budynek, a prace przy przebudowie zakończył w 1926 roku. W ramach prac umieszczony w głębi posesji dworek rozbudowano w stylu rokokowym, a od przodu wybudowano dwie oficyny zamykające wejście na podwórze. W 1935 roku pałacyk został zakupiony przez Mieczysława Broniewskiego, specjalistę z dziedziny cukrownictwa, który zaadaptował budynek na rodzinną rezydencję według projektu Antoniego Jawornickiego. Wówczas nad każdą z oficyn, u podstawy dachu umieszczono rzeźby amorka z towarzystwie zajączków (lewa oficyna) bądź cieląt (prawa oficyna). Zarząd Cukrowni Lubelskich przeniósł się natomiast do kamienicy przy ul. Koszykowej 8.

Podczas II wojny światowej budynek został zajęty przez gestapo, znajdowały się tutaj również biura zbytu podwarszawskich cukrowni, a prawdopodobnie mieszkali tutaj nadal niektórzy członkowie rodziny Mieczysława Broniewskiego. Ponadto tej rejon ul. Mokotowskiej znalazł się w tzw. "dzielnicy niemieckiej", dzięki czemu nie uległ zniszczeniu w wyniku działań wojennych.

Odremontowany po wojnie pałacyk mieścił między innymi Klub Inteligencji Pracującej Związku Walki Młodych, Centralny Ośrodek Szkolenia Partyjnego PZPR, Międzynarodowe Centrum Matematyczne im. Stefana Banacha oraz Instytut Matematyczny Polskiej Akademii Nauk. W 1987 roku wykonany został generalny remont pałacowej elewacji.

W 2000 roku budynek odzyskali spadkobiercy dawnego właściciela, którzy następnie odsprzedali budynek obecnemu właścicielowi, którym jest Instytut Adama Mickiewicza. Otwarto go w 2005 roku, a podczas otwarcia doszło do dwuznacznej sytuacji – witający przedstawiciela niemieckiego minister kultury Waldemar Dąbrowski powiedział, że Pałacyk ten przetrwał wojnę dzięki temu, że mieszkali w nim gestapowcy.

Dnia 13 października 2010 roku na fasadzie pałacyku odsłonięto tablicę upamiętniającą twórców Instytutu: Bronisława Geremka oraz Andrzeja Zakrzewskiego.