Główne wejście do gmachu od strony al. Niepodległości
Gmach Biblioteki Narodowej od strony Pola Mokotowskiego
Biblioteka Narodowa w Warszawie to centralna polska biblioteka podlegająca Ministerstwu Kultury, jako najważniejsza taka instytucja obowiązkowo otrzymuje egzemplarz każdego periodyku czy książki napisanej w języku polskim, w Polsce lub traktującej o Polsce. Główna siedziba biblioteki znajduje się przy al. Niepodległości 213 (Ochota), a Dział Zbiorów Specjalnych przy pl. Krasińskich 3/5 (Muranów).
Jest najważniejszą biblioteką naukową o profilu humanistycznym, głównym archiwum piśmiennictwa polskiego oraz krajowym ośrodkiem informacji bibliograficznej o książce, placówką naukową, a także ważnym ośrodkiem metodycznym dla innych bibliotek w Polsce.
Historia
Gmach Biblioteki Narodowej (za drzewami)
Budynek Biblioteki Ordynacji Krasińskich na ulicy Okólnik 9
.JPG){kind=link}
Gmach Biblioteki Narodowej od strony Pola Mokotowskiego
Historia Biblioteki Narodowej sięga XVIII wieku, kiedy to powstała Biblioteka Rzeczypospolitej. We współczesnej formie została powołana rozporządzeniem Prezydenta RP Ignacego Mościckiego z mocą ustawy z dnia 24 lutego 1928. Bezpośrednie zwierzchnictwo nad nią objął wtedy naczelnik Wydziału Bibliotek Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego - Stefan Demby.
Po dwu latach zbierania informacji na temat wydawanych czasopism i gazet i opracowywania danych czytelnia ogólna zostaje otwarta w 1930 roku w budynku Wyższej Szkoły Handlowej przy ul. Rakowieckiej 6. Wówczas dostępnych było już ponad 200 tysięcy woluminów. W 1932 roku zbiory biblioteki powiększyły się o przekazane przez Ignacego Mościckiego zbiory Muzeum Wilanowskiego - około 40 000 woluminów i 20 000 rycin z kolekcji zainicjowanej przez Stanisława Kostkę Potockiego.
W wyniku działań wojennych kampanii wrześniowej zniszczone zostają wszystkie zbiory rapperswilskie i batignolskie zdeponowane przy Krakowskim Przedmieście. W 1940 roku Niemcy zamykają bibliotekę i powołują w jej miejsce Staatsbibliothek Warschau, składającą się z trzech części (niem. Abteilung}: pierwszej - naukowej tylko dla Niemców, drugiej - składnicy zbiorów polskich bez możliwości rozwoju oraz trzeciej - zbiorów specjalnych zgromadzonych w budynku Biblioteki Ordynacji Krasińskich na ulicy Okólnik 9. Już po powstaniu warszawskim, wbrew warunkom polskiej kapitulacji, duża część zbiorów zostaje wywieziona, a woluminy z ul. Okólnik zostają przez Niemców celowo niemal całkowicie zniszczone. Książnica narodowa utraciła większość starych druków, rękopisów, zbiorów graficznych, muzycznych i kartograficznych. W styczniu 1945 rusza akcja ratowania zbiorów polskiej kultury ze zgliszcz miasta - rozpoczynają się prace porządkowe w budynku przy Rakowieckiej, do centrali napływają też odnajdywane zbiory biblioteki. W połowie roku podejmuje działalność Instytut Bibliograficzny BN, przystępując do rejestracji bieżących druków polskich.
Zaraz po wojnie, w 1946 do zbiorów wracają m.in. rękopisy "Faraona" Wyspiańskiego oraz "Krzyżaków" Sienkiewicza. 1 kwietnia tego roku Biblioteka Narodowa udostępnia ponownie swoje zbiory w gmachu przy ul. Rakowieckiej. Zapada też decyzja o odbudowie zrujnowanego oddziału biblioteki przy ul. Okólnik 9. Od 1947, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Oświaty, do biblioteki ma trafiać obowiązkowo egzemplarz każdego wydawanego w Polsce druku. Na mocy uchwały Rady Ministrów zostaje utworzony w Bibliotece Narodowej Instytut Książki i Czytelnictwa, który rozpoczyna działalność w kwietniu 1955 r.
W 1957 Biblioteka Narodowa przejmuje w użytkowanie budynek Pałacu Rzeczypospolitej przy pl. Krasińskich, gdzie przenoszone są zbiory specjalne oraz zakłady kartografii, rękopisów, starych druków, ikonografii i mikrofilmów. W 1958 roku do Biblioteki Narodowej trafia zabezpieczony przez Rosjan na terenie Niemiec zbiór ponad 100 rękopisów, między innymi "Legenda aurea" Jacobusa de Voragine'a oraz także korespondencja J.A. Załuskiego. W 1959 roku do biblioteki wraca oryginał wywiezionych w 1939 roku "Kazań Świętokrzyskich" i "Psałterza floriańskiego". W 1962 roku na mocy ustawy z 15 lutego o ochronie dóbr kultury i o muzeach polskich, Bibliotece Narodowej zostaje powierzony obowiązek sprawowania opieki nad materiałami bibliotecznymi stanowiącymi dobra kultury.
W 1977 roku rozpoczęła się budowa nowego gmachu biblioteki na Polu Mokotowskim przy al. Niepodległości. W 1978 roku podczas obchodów 50-lecia BN została otwarta w Pałacu Rzeczypospolitej wystawa "Skarby kultury narodowej", zorganizowana przez Biblioteki: Narodową, Jagiellońską i Ossolineum. Łącznie wystawę obejrzało ponad 33 tysiące osób. W 1983 r. do użytku zostaje oddany pierwszy z trzech budynków powstających na Polu Mokotowskim, a w 1986 oddano do użytku drugą część budynku, pracownie biblioteczne, pomieszczenia administracyjne oraz drukarnię. W 1989 roku do nowego gmachu przenoszą się także zbioru z budynku przy ul. Okólnik 9. Od 11 kwietnia 1990, po zniesieniu cenzury, w pełni otwarta została możliwość korzystanie ze wszystkich zbiorów biblioteki.
W 1991 otwarto kolejną część gmachu przy Polu Mokotowskim, a 10 października uruchomiono w nowym budynku pierwszą czytelnię, pełniącą tymczasowo funkcję czytelni ogólnej. Rok później, w 1992, biblioteka zostaje włączona do sieci EARN, umożliwiającej korzystanie z poczty elektronicznej oraz przeszukiwanie baz danych. 11 lipca 1994 udostępniono użytkownikom - w tymczasowej czytelni - zbiory mikrofilmowe przeniesione z Pałacu Rzeczypospolitej, a 16 września tego samego roku otwarto Czytelnię Humanistyczną. 4 grudnia 1995 oddano do użytku Czytelnię Ogólną liczącą 296 miejsc - największą ze wszystkich czytelń BN.
Od 5 lutego 1999 czytelnicy Biblioteki Narodowej uzyskują wolny dostęp do katalogowej bazy danych Biblioteki Narodowej w systemie INNOPAC - na komputerach zainstalowanych w pomieszczeniach katalogowych w nowym gmachu. 11 czerwca tego samego roku należące do BN rękopisy Fryderyka Chopina zostały wpisane na listę UNESCO pod nazwą "Pamięć Świata". W 2001 roku do nowego gmachu przy al. Niepodległości zostały przeniesione zbiory kartograficzne. 21 lipca 2005 roku Biblioteka uruchomiła działający aktualnie serwis internetowy.
W 2013 roku zakończyła się modernizacja głównego gmachu biblioteki – w ramach prac odnowiono elewacje budynków, poszerzono wejście głównie, wymieniono okna i ściany kurtynowe, rozszerzono obsługę Internetu oraz zamontowano nowe kaloryfery i energooszczędne oświetlenie. W przyszłości ma powstać też patio wraz z ogrodem. Wszelkie prace prowadzono przy ciągłej pracy biblioteki, a nad pracami czuwał projektant całego założenia – Stanisław Fijałkowski.
Współczesność
Mieści trzy piony organizacyjne:
- Książnica - właściwa biblioteka;
- Instytut Bibliograficzny Biblioteki Narodowej;
- Instytut Książki i Czytelnictwa.
Obecnie zbiory Biblioteki Narodowej należą do najliczniejszych w kraju. Wśród ponad 7 900 000 jednostek, przechowywanych w końcu roku 2004 w magazynach bibliotecznych, było ponad 160 000 woluminów druków wydanych przed 1801 rokiem, ponad 26 000 jednostek rękopiśmiennych (w tym 6887 rękopisy muzyczne), ponad 114 000 druków muzycznych, 400 000 rycin, fotografie i inne dokumenty ikonograficzne, ponad 101 000 atlasów i map, ponad 2 000 000 jednostek dokumentów życia społecznego oraz ponad 2 000 000 książek i blisko 800 000 woluminów czasopism XIX-XXI-wiecznych.