|
| nr w rej. |
| 460/1 |
Baszta Mostowa – budynek mieszczący się przy ulicy Boleść 2, będące pozostałością i dawną bramą wjazdową na most Zygmunta Augusta, który rozpoczynał się w tym miejscu i istniał w latach 1573–1603. Dziś w budynku mieści się teatr Stara Prochownia.
Baszta Mostowa została wzniesiona w latach 1581–1582 jako brama wjazdowa na drewniany most Zygmunta Augusta znajdujący się od 1573 roku na wylocie ulicy Mostowej. Fundatorem budowli była Anna Jagiellonka. Celem budowli była ochrona mostu oraz zabezpieczenie go przed pożarem. Warto zwrócić uwagę, że baszta znajdowała się dokładnie nad brzegiem Wisły, wobec czego widać, jak bardzo rzeka oddaliła się od skarpy wiślanej. Pierwotnie baszta składała się z wieży o dwóch kondygnacjach – parter był podzielony przez konstrukcję mostu na dwie części. Ocenia się, że poziom powierzchni mostu znajdował się 1,5 m poniżej dzisiejszego parteru, więc dzisiaj część bramy znajduje się pod ziemią. Za przeprawę pobierano opłatę, a porządku strzegła specjalna milicja.
Kiedy most uległ zniszczeniu król Władysław IV przeznaczył basztę na magazyn prochu strzelniczego – tzw. prochownię. Przebudowy na ten cel dokonano w latach 1648–1649, w wyniku prac zamurowano przejazd bramny. Prochownia istniała 120 lat. W tym czasie miasto się rozbudowało i skład prochu zaczął zagrażać bezpieczeństwu ludności, wobec czego konieczne stało się przeniesienie jej w bardziej odludne miejsce, na ulicę Okopową.
Z kolei w czasach Stanisława Augusta budynek przeznaczono na więzienie zwane Domem Kary i Poprawy. Wtedy dobudowano też budynek frontowy (1769) i skrzydło (1788). W więzieniu marszałkowskim osadzano za różne przestępstwa, przeważnie za złodziejstwo i długi. Więźniowie nie byli traktowani równo. Ci zadłużeni nie byli bici, nie wysyłano ich do robót publicznych, a nawet mogli chodzić po mieście i żebrać. W 1839 roku więzienie przeniesiono na Pawiak, a basztę przerobiono na tanią czynszówkę.
Brama została spalona w 1944 roku, odbudowano ją po uszkodzeniach wojennych w latach 1961–1967.