Aleksander Lwowicz Apuchtin (ur. 10 lipca 1822 - zm. 2 listopada 1903) - Kurator Warszawskiego Okręgu Szkolnego za czasów zaboru rosyjskiego w latach 1879-1897. Wszechwładny w dziedzinie edukacji urzędnik carski znany ze swojego antypolonizmu. Gorliwy rusyfikator, reformator programów szkolnych i podręczników. Swoje urzędowanie rozpoczął od czystek wśród nauczycieli szkół średnich wydalając z nich postępowych Rosjan i pozostałych nielicznych Polaków. Wprowadził w szkołach system policyjny oraz zorganizował system donosów. Jego ideałem byli studenci całkowicie podporządkowani władzy i lękający się jej. Aby zwiększyć wpływ na młodzież zlikwidował prywatne stancje i wprowadził bursy, w których zapewniona była stała kontrola inspektora szkolnego. Za jego urzędowania (od 1885 roku) w języku polskim nauczana była tylko religia, i język polski - jeśli był w programie. Posiadał kompetencje oddawania osób cywilnych pod sąd wojenny oraz skazywania na zsyłkę. Okres jego rządów, zwany "nocą apuchtinowską" to spadek liczby szkół, wzrost analfabetyzmu i upadek kultury polskiej.
Znienawidzony przez Polaków, jednak największego afrontu dostał od rosyjskiego studenta Jewgienija Żukowicza, który 16 kwietnia 1883 roku wszedł do gabinetu Kuratora i spoliczkował go. Student ten stał się bohaterem Warszawy - został za to skazany na pół roku więzienia. Czyn ten był zarzewiem demonstracji studenckich zwanymi "schodkami apuchtinowskimi". Apuchtin od 1896 był tajnym radcą dworu, a od 1897 senatorem. Po rezygnacji z funkcji Kuratora Warszawskiego Okręgu Szkolnego za granicą wybito medal pamiątkowy z popiersiem Apuchtina i napisem w języku rosyjskim: Wieczne przekleństwo jego nazwisku, wieczna hańba jego ohydnej działalności w Królestwie Polskim 1879-1897.
Był właścicielem majątku Kułaki znajdującego się koło Ciechanowca, w którym po przejściu na emeryturę zamieszkał na stałe. Próbował tam hodować przywiezione z Rosji jabłonki. Po wyprowadzeniu się Apuchtina zabudowania pozostające w rękach rodziny popadły w ruinę.
Starzec krepy i przysadzisty, przyodziany granatowym mundurem ze srebrnymi guzami, z gwiazdą na piersiach. Sprawiał wrażenia dobrodusznego hreczkosieja. Wąs siwy, sumiasty, brwi krzaczaste, wzrok przenikliwy, głos chrapliwy, lecz donośny - nie zdradzały w zupełności tyrana młodzieży - oto wygląd Apuchtina opisany przez Aleksandra Kraushara w książce p.t. "Czasy szkolne za Apuchtina. Kartka z pamiętnika (1879-1897)".
Linki zewnętrzne
Obszerny opis Aleksandra Apuchtina oraz zdjęcie medalu pamiątkowego