Aleja Solidarności

Ten artykuł dotyczy alei. Zobacz też: Zespół przystankowy Aleja Solidarności.

aleja
aleja
15-165
15-165
„Solidarności”
al. Solidarności na wysokości Sądów
Dzielnica:	Praga Północ, Śródmieście, Targówek, Wola
Okrespowstania:	1947-1949
Długość:	6 500 m

Aleja „Solidarności” (dawniej aleja Świerczewskiego) – ważna aleja biegnąca w kierunku wschód-zachód pomiędzy Radzymińską a Wolską, o długości około 6,5 kilometra. Całkowicie przebiega trasą W-Z, i jest oznaczona jako droga wojewódzka nr 629.

Historia

Zobacz więcej w artykule: Trasa W-Z#Historia.

Powstanie alei „Solidarności” wiąże się bezpośrednio z powstaniem Trasy W-Z, jednej z najważniejszych inwestycji drogowych powojennej Warszawy. Wybudowano ją w latach 1947-1949, a oddano do użytku 22 lipca 1949 roku wraz z wybudowanymi specjalnie tunelem oraz mostem Śląsko-Dąbrowskim. Aleja pobiegła od skrzyżowania z Młynarską i Wolską aż do ulicy Radzymińskiej. Pierwotnie nazywała się aleją Karola Świerczewskiego, nazwę na współczesną zmieniono 10 października 1991 roku.

Współczesnym jej patronem jest NSZZ Solidarność – ogólnopolski związek zawodowy, złożony w 1980 roku, który przyczynił się do zmian demokratycznych w Polsce. Pierwotnie patronem alei był Karol Świerczewski – polski generał, doktor nauk wojskowych, działacz komunistyczny, dowódca 2. Armii Wojska Polskiego w 1944 i 1945 roku, jednak w walkach wykazał się niekompetencją. Po upadku komunizmu wśród proponowanych zmian nazwy pojawiały się propozycje przywracania dawnych nazw, np. Nowe Tłomackie, Stare Leszno czy Zygmuntowska, zdecydowano się jednak na całkiem nowego patrona.

Przebieg

Wspólny pas tramwajowo-autobusowy na Trasie W-Z

Tunel trasy W-Z

Aleja Solidarności na wysokości Bielańskiej (widok zimowy)

Ulica rozpoczyna swój bieg od skrzyżowania z Radzymińską i Naczelnikowską, po czym kieruje się na południowy-zachód przecinając kolejno następujące ulice:

• (wiadukt) linia kolei obwodowej
• (skrzyżowanie) ul. I. Kosmowskiej
• (skrzyżowanie) ul. Szwedzka
• (skrzyżowanie) ul. H. Rzeszotarskiej
• (plac) ul. Targowa
• (skrzyżowanie) ul. Jagiellońska
• (plac) ul. J. Sierakowskiego / ul. Floriańska / ul. W. Łukasińskiego / al. K. Lisieckiego „Dziadka”
• (wiadukt) ul. Wybrzeże Helskie
• Most Śląsko-Dąbrowski
• (węzeł) ul. Nowy Zjazd / ul. Grodzka
• Tunel Trasy W-Z
• (wjazd) ul. Kapucyńska / ul. Nowy Przejazd
• (skrzyżowanie) ul. Bielańska
• (skrzyżowanie) pl. Bankowy / ul. W. Andersa
• (skrzyżowanie) ul. Orla
• (skrzyżowanie) al. Jana Pawła II
• (skrzyżowanie) ul. B. Dobrzańskiego
• (skrzyżowanie) ul. Żelazna
• (zjazd) ul. Leszno
• (plac) ul. Okopowa
• (skrzyżowanie) ul. Karolkowa

Aleja „Solidarności” płynnie przechodzi w Wolską na skrzyżowaniu z Karolkową, choć często stosuje się uproszczenie i przedłuża aleję do Młynarskiej. Taki układ wynika z dawnego przebiegu ulic w tym rejonie, zanim wybudowano trasę W-Z, Wolska nieprzerwanie biegła na wschód aż do skrzyżowania z Okopową i Towarową. Po przebudowie nowa ulica doprowadziła do rozdzielenia ul. Wolskiej w tym miejscu.

Na odcinku od ul. Sierakowskiego do ul. Radzymińskiej istnieje, nieciągła w dwóch miejscach, ścieżka rowerowa.

Trasa tramwajowa

Trzynastka na przystanku Stare Miasto

Torowisko tramwajowe w alei „Solidarności” powstało jednocześnie z budową trasy W-Z. Specjalnie dla obsługi linii na nowej trasie sprowadzono z Wrocławia używane niemieckie wagony Lw oraz L, potem do ruchu wprowadzono także nowe wagony N wyprodukowane w Chorzowie. W momencie oddawania trasy do użytku znajdowały się na niej następujące zespoły przystanków tramwajowych:

• „Osiedle Młynów” – istnieje do dzisiaj pod nazwą Zajezdnia Wola,
• „Karolkowa” – dziś nie istnieje, znajdował się u zbiegu z Karolkową, jego nazwę przejął zespół na Kasprzaka,
• „Dworzec PKS” – istnieje do dzisiaj pod nazwą Okopowa,
• „Żelazna” – istnieje do dzisiaj pod nazwą Wola-Ratusz,
• „Sądy” – istnieje do dzisiaj pod nazwą Kino Femina,
• „Plac Dzierżyńskiego” – istnieje do dzisiaj pod nazwą Metro Ratusz Arsenał, w pobliżu istnieje stacja metra Ratusz Arsenał
• „Schody Ruchome” – istnieje do dzisiaj pod nazwą Stare Miasto
• „Gmach Związków Zawodowych” – dziś nie istnieje, znajdował się na wiadukcie ponad Wybrzeżem Gdańskim,
• „Dworzec WKD Most” – dziś nie istnieje, znajdował się na wiadukcie ponad Wybrzeżem Helskim,
• „Ogród Zoologiczny” – istnieje do dzisiaj pod nazwą Park Praski,
• „Dworzec Wileński” – istnieje do dzisiaj pod nazwą Dworzec Wileński, w pobliżu istnieje stacja metra Dworzec Wileński

Wizualizacja projektu pasa tramwajowo-autobusowego

Torowisko na trasie początkowo nie było wydzielone, więc na moście Śląsko-Dąbrowskim tramwaje zawsze stały w korkach. Zmieniło się to dopiero 16 czerwca 2007 roku, kiedy wyłączono z ruchu samochodowego torowisko. Natomiast w wyniku przebudowy torowiska w latach 2009-2010 torowisko oraz przystanki na trasie dostosowano do obsługi zarówno tramwajów, jak i autobusów, tworząc jednocześnie pierwszy w Warszawie wspólny pas tramwajowo-autobusowy. Ponadto w 2012 roku na przystankach pojawiły się elektroniczne wyświetlacze.

Obiekty

Cerkiew św. Marii Magdaleny

Niedźwiedź na wybiegu w Parku Praskim im. Żołnierzy I Armii Wojska Polskiego

Kościół ewangelicko-reformowany (nr 74)

Dom Dysydentów (nr 76a)

Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (nr 80)

Kamienica (nr 149)

Wzdłuż alei „Solidarności” znajdują się liczne obiekty użyteczności publicznej, kina, teatry, szpital, obiekty zabytkowe. Ich numeracja jest jednak bardzo niespójna z tego względu, że budynki znajdujące się naprzeciwko siebie mają odległe od siebie numery. Ciekawostką jest także pałac Przebendowskich, który znajduje się pomiędzy jezdniami alei „Solidarności”, ale nosi numer przyporządkowany do północnej pierzei alei.

Pierzeja północna

Wzdłuż północnej pierzei alei wyróżnić należy następujące obiekty:

• al. „Solidarności” 52 – Cerkiew Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny
• Park Praski im. Żołnierzy I Armii Wojska Polskiego, przy ulicy wybieg dla niedźwiedzi brunatnych
• al. „Solidarności” 58 – Gmach Hipoteki, w nim sąd rejonowy dla dzielnicy Mokotów
• al. „Solidarności” 62 – Pałac Przebendowskich, w nim Muzeum Niepodległości
• al. „Solidarności” 66a – Bar przy Kaśce
• al. „Solidarności” 68a – Gruba Kaśka, naprzeciwko niej, pomiędzy torami tramwajowymi znajduje się studnia Gruba Kaśka
• al. „Solidarności” 74 – Kościół ewangelicko-reformowany
• al. „Solidarności” 74a – Pałac Działyńskich
• al. „Solidarności” 76a – Dom Dysydentów, dziś dom parafii kościoła ewangelicko-reformowanego, obok znajduje się jeden z pomników granic getta
• al. „Solidarności” 76b – Dawna kaplica cmentarza ewangelicko-reformowanego, dziś mieści Warszawską Operę Kameralną
• al. „Solidarności” 80 – Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, zwany „kościołem przesuwanym”
• al. „Solidarności” 90 – Urząd dzielnicy Wola, na budynku pomnik granic getta
• Pomnik Pomordowanych na Woli na skwerze Pamięci
• al. „Solidarności” 128 – Dawny Bar Wenecja
• al. „Solidarności” 130 – Państwowy Dom Towarowy Wola

Pierzeja południowa

Wzdłuż południowej pierzei alei wyróżnić należy następujące obiekty:

• al. „Solidarności” 51 – VIII Liceum Ogólnokształcące im. Władysława IV i Gimnazjum nr 58 im. Władysława IV
• al. „Solidarności” 53 – kamienica przedwojenna
• al. „Solidarności” 61 – Kamienica przedwojenna
• al. „Solidarności” 67 – Szpital Praski
• Skwer Adolfa Marii Bocheńskiego, w pobliżu pomnik Bohaterów Warszawy 1939-1945
• al. „Solidarności” 75 – Kamienica Karola Lilpopa
• al. „Solidarności” 77 – Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich
• al. „Solidarności” 79 – Gmach Żydowskiego Instytutu Historycznego
• al. „Solidarności” 81 – Budynek dawnego Państwowego Monopolu Spirytusowego, dziś część Urzędu Wojewódzkiego
• al. „Solidarności” 93 – zabytkowa Kamienica Michała Rózga, w niej teatr Kamienica
• al. „Solidarności” 101d – Społeczne Gimnazjum nr 32 im. Marzenny Okońskiej
• al. „Solidarności” 105 – Pałac Jacobsona, w nim Instytut Archeologii i Etnologii PAN
• al. „Solidarności” 115 – Kamienica przedwojenna, w niej kino Femina
• al. „Solidarności” 119/125 – urząd pocztowy nr 41
• al. „Solidarności” 127 – Sądy na Lesznie, dziś Sąd Okręgowy
• al. „Solidarności” 145 – Kamienica przedwojenna
• al. „Solidarności” 149 – Kamienica przedwojenna
• al. „Solidarności” 153 – Kamienica H. Sieraczka (rozebrana w 2014)
• al. „Solidarności” 165 – Hotel Ibis Centrum

Tablice i kamienie pamiątkowe

Kapliczka upamiętniająca Redutę Matki Boskiej

Tablica upamiętniająca Cypriana Kamila Norwida (nr 72)

• al. „Solidarności” 51 – kamień upamiętniający Janusza Korczaka, absolwenta szkoły, przed którą stoi kamień, oraz dwie tablice pamiątkowe, z których jedna upamiętnia formowanie się I batalionu 236. ochotniczego pułku piechoty w 1920 roku, a druga osobę Juliana Różyckiego, współzałożyciela szkoły
• al. „Solidarności” 52 – kamień upamiętniający ks. płk. Szymona Fedoreńkę i jego trzech synów, którzy zginęli podczas II wojny światowej
• al. „Solidarności” 60 – kapliczka w miejscu, gdzie podczas powstania warszawskiego znajdowała się reduta Matki Boskiej
• al. „Solidarności” 66 – kamień pamiątkowy na ścianie budynku upamiętniający miejsce, gdzie 31 sierpnia 1944 roku bomba lotnicza zabiła 200 uczestników powstania warszawskiego
• al. „Solidarności” 67 – dwie tablice upamiętniające: personel medyczny Szpitala Praskiego, który w lutym 1944 roku podjął walkę o uratowanie życia ppor. Bronisława Pietraszewicza „Lota” oraz pchor. Mariana Singera „Cichego”, oraz Władysława Reymonta, który leczył się w tym szpitalu w 1900 roku
• al. „Solidarności” 68a – kamień upamiętniający miejsce, gdzie w dniach 12 – 20 sierpnia w gmachu Małej Pasty bronił się batalion szturmowy „Nałęcz”
• al. „Solidarności” 72 – tablica upamiętniająca Cypriana Kamila Norwida, który mieszkał w znajdującym się tu kiedyś domu w 1836 roku
• al. „Solidarności” 74a – tablica upamiętniająca Karola Levittoux, który uczył się w znajdującym się tu kiedyś gimnazjum ewangelickim
• al. „Solidarności” 83/89 – dwa kamienie upamiętniające dwa miejsca rozstrzelań z 1943 roku oraz umieszczona na budynku tablica upamiętniająca Kazimierza Jeżewskiego, wybitnego pedagoga i społecznika, który mieszkał w stojącym tu niegdyś domu
• al. „Solidarności” 86 – kamień upamiętniający więźniów Pawiaka powieszonych 11 lutego 1944 roku naprzeciwko gmachu Sądów
• al. „Solidarności” 90 – kamień upamiętniający miejsce, gdzie 16 września 1944 roku hitlerowcy rozstrzelali kilkudziesięciu Polaków
• al. „Solidarności” 92 – kamień upamiętniający istniejące tutaj niegdyś gimnazjum męskie, tzw. Collegium, sama kamienica mieszcząca dawniej gimnazjum została rozebrana dopiero w 1962 roku.
• al. „Solidarności” 93 – tablica upamiętniająca Józefa Bema, który podczas służby wojskowej w Warszawie mieszkał w stojącym tutaj w XIX wieku budynku.
• al. „Solidarności” 105 – tablica upamiętniająca fakt, że w tym budynku w 1830 roku koncert grał Fryderyk Chopin.
• róg Karolkowej – kamień upamiętniający miejsce, gdzie 6 sierpnia 1944 roku w masowej egzekucji hitlerowcy rozstrzelali wielu Polaków

Ciekawostki

Jedna z dwóch kamiennych tablic z dawną nazwą ulicy na murze oporowym przy tunelu Trasy W-Z, zdemontowana w październiku 2015

• Przez długie lata na wysokości gmachu Hipoteki stało popiersie Karola Świerczewskiego, dawnego patrona alei oraz trasy W-Z, które powstało w 1958 roku i było dziełem Alfreda Jesiona.
• W filmie Skarb (1948, reż. Leonard Buczkowski) budowniczowie trasy W-Z (kopiący tunel pod Starym Miastem) ratują głównych bohaterów z zasypanej piwnicy.
• Na murze oporowym przy tunelu Trasy W-Z przez wiele lat zachowały się dwie kamienne tablice z dawną nazwą ulicy (po jednej z każdej strony tunelu), zostały zdemontowane w październiku 2015.

Galeria

Aleja Solidarności podczas remontu torowiska (2009)

Aleja Solidarności podczas remontu torowiska (2009)

Autobus linii 410 w al. Solidarności

Studnia Gruba Kaśka

Pałac Przebendowskich (nr 62)

Kamień pamiątkowy (nr 66)

Urząd Dzielnicy Wola (nr 90)

Kamienica Michała Rózga (nr 93)

Kamień pamiątkowy na rogu ul. Karolkowej

Linki zewnętrzne

• Aleja „Solidarności” na Wikipedii
• Aleja „Solidarności” na stronie o warszawskiej Pradze